VAVILOV Sergey Ivanovich [1891.12(24) .3 — Moskva—1951.25.1 — rus fizigi, jamoat arbobi. Fizik optika ilmiy maktabi asoschisi, sobiq Ittifoq FA akad. (1932) va prezidenti (1945-y. dan). Katta sovet ensiklopediyasi (BSE) 2-nashri bosh muharriri (1949-y. dan). N. I. Vavilovning ukasi. Vavilov lyuminessensiya — yorugʻlik tushirilgan baʼzi moddalarning uzoq yorugʻlanishini oʻrgangan, yorugʻlik texnikasida keng qoʻllaniladigan kunduzgi va … Читать далее
VYETNAM, Vyetnam Sotsialistik Respublikasi (Cond Hoa Xa Hoi Chu Nghia Viet Nam) , BCP – Jan.-Sharqiy Osiyoda, Hindixitoy ya. o. dagi davlat. Mayd. 330 ming 991 km2. Axoliyey 76,3 mln. kishi (1999). Maʼmuriy jihatdan 63 viloyat (tin) va markazga boʻysunuvchi 4 shahar — Xanoy, Xoshimin (sobiq Saygon) Xayfon va Xyuega boʻlinadi. Poytaxti — Xanoy sh. … Читать далее
VOLGA BULGʻORLARI, Volga-Kama bulgʻorlari (Kama bulgʻorlari, bulgʻorlar) — Azov boʻylarida 7-a. da koʻchmanchilik qilib yurgan, soʻngra (7-a. ning 2-yarmida) Oʻrta Volga boʻylariga koʻchib borgan turkiy qabilalar. Oʻrta Volga va Kama daryosi boʻylarida Volga bulgʻorlari ugor-fin til oilasiga mansub mahalliy qabilalar bilan aralashib ketganlar va kuchli harbiy tashkilotga ega boʻlganlari tufayli Volga-Kama havzasida siyosiy gegemonlikni qoʻlga … Читать далее
VELYUR (frans. velours — duxoba, lot. villosus — tukli, paxmoq) — 1) toza jun tolalaridan toʻqiladigan kalta tukli gazlama yoki kalta va mayin tukli mato (fetr); movutning bir turi. Velyur tuklari undan tikiladigan buyumlarga kurkam va bejirim koʻrinish beradi. Mayin junli qoʻy (merinos qoʻyi) ning aʼlo navli junini yigirib tayyorlangan tolalardan toʻqiladigan V.-drap juda qadrlanadi. … Читать далее
VEYMAR — Germaniyadagi shahar, Tyuringiya yerida. Ilm daryosi boʻyida (Elba havzasi). Aholisi 60 ming kishidan ziyod (1990-y. lar oʻrtalari). Transport yoʻllari tuguni. Kombayn, aniq oʻlchov asboblari z-di, poligrafiya korxonalari bor; kimyo, qogʻoz, oziq-ovqat sanoati rivojlangan. Shahar ilk bor 975-y. dan tilga olingan. 1573-y. dan gersoglik, 1815-y. dan Saksen-Veymar-Eyzenax Buyuk gersogliganing (1918-y. gacha) bosh shahri. 18-a. … Читать далее
VALAMATZODA Gʻaffor Rustamovich [1916.26.4(9.5), Xoʻjand – 1993.12.12, Dushanba] — tojik balet artisti, baletmeyster, rej. Tojikiston xalq artisti (1945), 1951-63 y. lar S. Ayniy nomidagi opera va balet teatrining bosh baletmeysteri, 1961—63 y. lar Tojik filarmoniyasining direktori va badiiy rahbari, 1965-y. dan «Lola» ansamblining rahbari. Birinchi tojik baleti («Du gul»)ga, shuningdek «Layli va Majnun», «Boqchasaroy favvorasi», … Читать далее
BRAZILIYA — Braziliya poytaxti (poytaxt rasman 1960-y. 21 apr. da RiodeJaneyrodan shu shaharga koʻchirilgan). Mamlakatning markazida, Braziliya yassitogʻligida, qariyb 1200 m balandlikda, sunʼiy suv omborining sohiliga qurilgan. Aholisi 1,8 mln. kishi (1996). Shahar atrofi bilan birga Federal (poytaxt) okrug qilib alohida maʼmuriy birlik sifatida ajratilgan, aholisi 2,9 mln. kishi (1992). Qishda oʻrtacha tra 19°, yezda … Читать далее
BOTU (taxallusi; asl ismi Mahmud Hodiyev) (1904.15.5, Toshkent — 1938.9.5) — shoir, jurnalist. Rustuzem maktabi (1914—17), oʻqituvchilar tayyorlash kursi (1918—20), Moskva davlat untining iqtisod f-ti (1921 — 27) da oʻqigan. «Fargʻona» gaz., «Alanga» jur. da bosh muharrir, ayni vaqtda Oʻzbekiston xalq maorifi komissari oʻrinbosari boʻlib ishladi (1928 — 30). Dastlabki sheʼrlarida Munavvar qori singari milliy … Читать далее
BOLALAR FALAJI — nerv sistemasining turli zararlanishlari oqibatida roʻy beradigan va reflektorharakat faoliyatining, baʼzan ruhiyat va nutqning buzilishi bilan kechadigan kasalliklar guruhi. Bosh miyaning spastik (iyerebral) falaji va periferik nervlar zararlanishidan kelib chiqadigan (shalviratuvchi) falajlikdan farq qiladi. Bolalar spastik falaji koʻpincha qoʻl, oyoq va tana muskullari falaji, akliy rivojlanishning sekinlashuvi, tutqanoq tutishi, giperkinez (ixtiyorsiz harakatlar … Читать далее
VENGRIYA (Magyarorszag), Vengriya Respublikasi (Magyar Koztar-sasag) — Yevropaning markaziy qismida, Dunay daryosining oʻrta oqimida joylashgan davlat. Mayd. 93 ming km2. Aholisi 10,44 mln. kishi (2000). Poytaxti — Budapesht sh. Maʼmuriy jihatdan 19 viloyat (medye) ga boʻlinadi. Budapesht alohida maʼmuriy birlik qilib ajratilgan. Davlat tuzumi. Vengriya — demokratik davlat. Amaldagi konstitutsiyasi 1949-y. 20 avg. da qabul … Читать далее