MARAGʻA RASADXONASI — Eronning Maragʻa sh. yonidagi tepalikka qurilgan rasadxona; 13-a. ning 2-yarmida eronlik mashhur astronom Nasriddin at-Tusiy rahbarligida dengiz sat-xidan 1600 m balandlikda bunyod etilgan. Maragʻa rasadxonasida 10 dan ortiq yirik astro-nomik uskunalar boʻlib, eng kattasi meridian tekisligida joylashgan radiusi 18,4 m ga teng kvadrant. Devoriy kvadrantning radiusi esa 3,2 m. Bulardan boshqa armillyar … Читать далее
MAPUTU (1976-y. gacha Lorensu-Markish) — Mozambik poytaxti. Maputu viloyatining maʼmuriy markazi. Mamlakatning jan. qismida, Hind okeanining Delagoa buxtasi sohilida joylashgan. Iqlimi tropik, passatli iqlim. Yillik yogʻin oʻrtacha 780 mm. Yanv. ning oʻrtacha t-rasi 25,5°, iyulniki 18,2°. Aholisi 989 ming kishi (1997). Hind okeani sohilidagi yirik port (yillik yuk ortib-tushirish 10 mln. t). Afrikani aylanib oʻtiladigan … Читать далее
MANAUS — Braziliyaning shim. dagi shahar, Riu-Negru daryosining Amazonka daryosiga quyilish joyida. Shahar tropik oʻrmonlar orasida joylashgan. Amazonas shtatining maʼmuriy markazi. Aholisi 1,4 mln. kishi (2000). Braziliya Amazoniyasining muhim iqtisodiy, madaniy va savdo markazi. Aeroporta xalqaro ahamiyatga ega. Amazonka daryosi boʻyida dengiz kemalari kira oladigan port mavjud, chetga kauchuk, braziliya yongʻogʻi, kakao, qimmatbaho yogʻoch va … Читать далее
MAYKELSON (Michelson) Albert Abraxam (1852.19.12, Strelno, hoz. Stshelno, Polsha — 1931.9.5, Pasadena, Kaliforniya) — amerikalik fizik, AQSH Milliy FA aʼzosi (1923—27 prezidenti). AQSH Harbiy dengiz akademiyasini tugatgan (1873). 1889—92 y. larda Massachusets shtatidagi Vuster unti, 1892—1929-y. larda Chikago unti prof. Asosiy ilmiy ishlari fizik optikaga oid. 1878—82 y. lar va 1924—26 y. larda yorugʻlik tezligini … Читать далее
POLINEZIYA (yun. poli… va nesos — orol) — Okeaniyadagi orollar. Tinch okeanning markaziy qismida, 23°30ʻ sh. k. — 28° j. k. va 176° shq. u. — 109°20ʻ gʻ. u. lar oraligʻida. Polineziya tarkibida Tonga, Gavayi, Tuvalu, Feniks, Tokelau o. lari, Kuk arxipelagi, Gʻarbiy Samoa, Sharqiy Samoa, Layn, Tubuai, Markiz o. lari, Pasxa o., Jamiyat o. … Читать далее
PECHORA — RF Yevropa qismining shim.-sharqidagi daryo. Uz. 1809 km, havzasining mayd. 322 ming km2. Shim. Ural togʻlaridan boshlanib, Pechora pasttekisligi boʻilab oqadi. Barens dengizining Pechora qoʻltiqchasiga quyiladi. Qor, yomgʻir suvlaridan toʻyinadi. Okt. noyab. da muzlab, may oyida muzdan boʻshaydi. Asosiy irmoqlari — Usa, Laya, Shapkina, Shchugar, Ilich (oʻngda), Ijma, Kojva, Pijma, Silma, Sula (chapda). … Читать далее
MOʻYLOVOYOQLILAR (Cirri pedia) qisqichbaqasimonlar sinfiga mansub turkum (boshqa sistema boʻyicha kenja sinf). Suv ostidagi turli narsalar, koʻpincha harakatlanuvchi hayvonlar tanasiga yopishib yashaydi. Yumshoq tanasi alohida yaproqlardan iborat chigʻanoqb-n qoplangan. Bunday «uycha» ichidagi Moʻylovoyoqlilar qorin qismi tepaga qaragan boʻladi. Moʻylovga oʻxshash koʻkrak oyoqlar uychaning ochiladigan t«omcha»sidan chiqarilib, yelpigʻich singari yoyiladi. Moʻylovoyoqlilar moʻylovoyoqlari yordamida suvdan mayda filtratlarni … Читать далее
PARAZITIZM (yun. parasitos — tekinxoʻr, hamtovoq, parazit va ismos — kasallik holati) — (biologiyada) oziklanish orqali bogʻlangan va oʻzaro moddalar almashinuviga asoslangan, genetik jihatdan turlicha boʻlgan organizmlarning tarixiy shakllangan assotsiatsiyasi. Parazitizmda bir organizm (parazit) ikkinchi organizm (xoʻjayin)dan yashash muhiti va ozik, manbai sifatida foydalanadi: ikkala organizm ham oʻzaro antagonistik munosabatda boʻladi. Bundan tashqari, parazit—xoʻja-yin munosabatlari … Читать далее
PANAMA — Panama Respublikasi poytaxti. Aholisi 669 ming kishi (1990-y. lar oxiri). Ikdimi subekvatorial, sernam iqlim. Oʻrtacha yillik t-ra 27°. Yillik yogʻin 1500—2000 mm. Panama kanaliga Tinch okean tomondan kiraverishdagi dengiz porti. T. y. va shosse yoʻl orqali Karib dengizi boʻyidagi Kolon porti bilan boglangan. Aeroporti xalqaro ahamiyatga ega. Sha-har 1519-y. da indeyslarning Panama qishlogʻi … Читать далее
PALMA, Palma-demalyorka — Ispaniyadagi shahar, Malyorka o. (Balear o. lari)da. Balear Orollari viloyati va Baleares provinsiyasining maʼmuriy markazi. Aholisi 319,1 ming kishi (1998). Aeroporta xalqaro ahamiyatga ega. Toʻqimachilik, oziq-ovqat, koʻn-poyabzal, kemasozlik, oynashisha sanoati korxonalari, un-t bor. Gilam ishlab chiqariladi. Shaharga 3-a. da asos solingan. 13—15a. larga oid meʼmoriy yodgorliklari saqlangan. Palma va uning atrofi dengiz … Читать далее