MOʻYINQUM — Qozogʻiston jan. dagi Chuy va Talas daryolari quyi oqimidagi qumli choʻl. Uning jan.gʻarbida Qirgʻiziston va Qoratogʻ tizmalari koʻtarilgan. Sharkdan gʻarbga 540 km, shim. dan jan. ga 150 km. ga choʻzilgan. Umumiy mayd. 4 mln. ga. Yer yuzasi jan.sharqsan (700 m) shim.-gʻarb tomon (110 m) pasayib boradi. Tektonik jihatdan Chuy sineklizasida joylashgan. Qumning qalinligi … Читать далее
MARZA — relyef shakli. Tepasi qabariq shakldagi muayyan masofaga choʻzilgan balandlik. M. lar tektonik yoʻl bilan hosil boʻlishi (antiklinal burma), daryo, dengiz toʻlqini keltirgan qumlardan vujudga kelishi (qum tillari, barlar), morena jinslarining toʻplanishidan paydo boʻlishi (ozlar), kishilar tomonidan bunyod etilishi (yoʻl koʻtarmalari) mumkin. Tektonik yoʻl bilan hosil boʻlgan Marzalar doirasida joylashgan baʼzi mayda koʻtarmalarda neft, … Читать далее
MALDIV (Dhivehi Rajjge) , Maldiv Respublikasi (Dhivehi Rajjeyge Jumhooriyya) — Jan. Osiyoda, Hind oke-anining shim.-gʻarbiy qismidagi Maldiv o. larida joylashgan davlat. Shri Lanka o. ningjan. garbida. Mayd. 298 km2. Aholisi 310,7 ming kishi (2001). Poytaxti — Male sh. Maʼmuriy jihatdan 20 orollar guruhiga boʻlinadi. Davlat tuzumi. Maldiv — respublika. Buyuk Britaniya boshchiligidagi Hamdoʻstlik tarkibida. Amaldagi … Читать далее
PALEOGEN SISTEMASI (DAVRI) (yun. palaios — qadimgi va genos — tugʻilish, yoshi) — Yer tarixi kaynozoy eratermasinint boshlanish davri. Paleogen sistemasi s taxm. 65—66 mln. yil muqaddam boshlanib, 40—42 mln. yil davom etgan. Paleogen sistemasi yotqiziqlari Yer yuzida keng tarqalgan boʻlib, Amerika, Yevropa, Shim. Amerikaning anchagina qismini qoplab yotadi. Paleogen sistemasida yirik tektonik harakatlar boʻlib … Читать далее
PUERTO-RIKO (Puerto Rico) , Puerto-Riko Hamdoʻstligi (Commonwelth of Puerto Rico) — Vest-Indiyada Katta Antil o. lari arxipelagining sharqiy qismidagi Puerto-Riko, Vyekes, Kulebra va Mona o. larida joylashgan AQSH mulki. Mayd. 8,9 ming km2. Axrlisi 3,95 mln. kishi (2002). Maʼmuriy jihatdan 78 munitsipal okrug (district)ra boʻlinadi. Maʼmuriy markazi — San-Xuan sh. Davlat tuzumi. P.-R. AQSHga «erkin … Читать далее
PORTUGALLAR (oʻzlarini portugezish deb ataydilar) — xalq, Portugaliyaning asosiy aholisi (10,27 mln. kishiga yaqin). Umumiy soni 13,67 mln. kishi (1990-y. lar oʻrtalari). Portugal tilida soʻzlashadi. Dindorlari, asosan, ka-toliklar. Katta yevropeoid irqining hind-oʻrta dengiz irqiga mansub. Portugallar etnosining asosini eng qad. iberiy qabilalaridan boʻlgan luzitanlar tashkil etgan. Portugallarning tili va madaniyatiga (ayniqsa, mamlakat jan. dagi aholiga) … Читать далее
MOʻLALI BOTIGʻI — Qizilqumdagi botiq. Navoiy viloyatining Tomdi tumanida, Taxtatov va Yetimtogʻ tizmalarining jan. etaklarida joylashgan. Jan. gʻarbdan shim.-sharqqa yoʻnalgan. Uz. 38—42 km, eni 10—30 km. Eng chuqur joyining mutlaqbal. 150 m. Oʻrtacha chuq. 35—40 m. Qadimda bir necha marta dengiz bosgan, neogen davridan boshlab Moʻlali botigʻi qoz. shaklini ola boshlagan. Uchlamchi va toʻrtlamchi davr … Читать далее
MSHANKALAR (Bryozoa) — paypaslagichlilar tipiga mansub koloniya boʻlib yashaydigan umurtqasiz hayvonlar sinfi. Tanasi daraxtsimon, poʻstloqsimon, bir necha sm kattaliqda. Ularning ayrim individlari zooidlar (uz. 1 mm gacha) deyiladi. Har bir individning koloniyadan bir oz koʻtarilib turadigan oldingi qismi — polipidlari bezovta qilinganida kutikula bilan qoplangan keyingi qismi — sistid ichiga tortilib kiradi. Polipidda paypaslagichlar bilan … Читать далее
MIMIKRIYA (ing. mimicry, yun. minikos — taklidiy) — himoya vositasiga ega boʻlmagan organizmning shunday vositaga ega boʻlgan yoki yeb boʻlmaydigan organizmlarga takdidiy oʻxshashligi; niqoblanish rangi va shakllaridan biri. Mimikriya hayvonlarda himoya vositasiga ega boʻlmagan hayvonlarning atrof muhitdagi turli narsalarga, yeb boʻlmaydigan yoki himoya vositalariga ega boʻlgan organizmlarga oʻxshashligi. Mac, qiziloyoq qush tuxumi rangi yer rangiga, … Читать далее
MEKONG (yuqori oqimida Dza-Chu, oʻrta oqimida Lansanszyan deb ataladi) — Hindixitoy ya. o. dagi eng katta dare, Xitoy, Laos, Kambodja, Vyetnam hududlaridan oqadi, qisman Laos bilan Myanma va Tailand oʻrtasidagi chegara vazifasini xam bajaradi. Uz. 4500 km, havzasining mayd. 810 ming km2. Tibet togʻligidagi Tangla tizmasidan boshlanib, Sino-Tibet togʻlarining chuqur daralari orqali va Kambodja tekisligidan … Читать далее