MARKAZIY AMERIKA — Shim. Amerikaning jan. qismi. Meksika togʻligining jan. etagidagi Balsas botigʻidan Daryen boʻynigacha davom etgan (baʼzan Markaziy Amerikaning chegarasini Teuantepek va Panama boʻyinlari orqali oʻtkazadilar). Uz. 2400 km. Eni Panama boʻynida 48 km. Yukatan ya. o. da 960 km. Gʻarbdan Tinch okean, shim. va sharkdan Meksika qoʻltigʻi va Karib dengizi bilan oʻralgan. Markaziy … Читать далее
MANGʻISHLOQ VILOYATI, (qozoqcha Manqistov) — Qozogʻiston Respublikasi tarkibidagi viloyat. 1973-y. 20-martda Guryev (hoz. Aterov) viloyatidan ajralib chiqqan. Mayd. 165,6 ming km2. Aholisi 350 ming kishi (1999); asosan, qozoqlar, shuningdek, rus, ukrain, turkman, oʻzbek va b. millat vakillari ham yashaydi. Markazi—Oqtov sh. M. v. Qozogʻistonningjan.-gʻarbida. Relyefi xilma-xil. Oʻrtacha balandlikdagi togʻ, qirlar, keng tekisliklar va okean sathidan … Читать далее
MAKKAJOʻXORI ZARARKUNANDALARI — makkajoʻxorini zararlaydigan hasharotlar. 70 ga yaqin turi bor. Asosiylari: koʻsak qurti, karadrina, kuzgi tunlam, simkurt, leukan tunlami, makkajoʻxori kapalagi, makkajoʻxori bita, makkajoʻxori sustkashi va b. Leukan tunlami (Leucania vitellina Hb.) — kapalaklar turkumining Leucania avlodiga mansub hasharot. Makkajoʻxorini 7—9 barg chiqargan fazasida bargi, guli, roʻvaklari va soʻtasini zararlaydi. Bu oʻsimlikka 4 ta … Читать далее
MINGBULOQ TUMANI (1994-y. gacha Zadaryo tumani) — Namangan viloyatidagi tuman. 1952-y. 29 sent. da tashkil etilgan. Sirdaryoning chap sohilida, Markaziy Fargʻonaning qoʻriq va boʻz yerlarida. Shim. dan viloyatning Chust va Toʻraqurgʻon, shim.-sharqdan Namangan, shim.-gʻarbdan Pop tumanlari, jan.-sharqdan Andijon viloyatining Ulugʻnor, jan. va jan.-gʻarbdan Fargʻona viloyati tumanlari bilan chegaradosh. Mayd. 0,74 ming km2. Aholisi 91,6 ming … Читать далее
PLANTAJ, tuproqni plantaj plug b-n ishlash (lot. planto — oʻtqazmoq) — koʻchatzor, tokzor va bogʻ barpo etiladigan yerni plantaj plugda 40—100 sm chuqurlikda haydash. Tokzor, koʻchatzor, oʻrmonzor qilinadigan, mevali daraxtlar ekiladigan yer may-donlarini haydashda, shuningdek, shoʻrxok va qumloq yerlarni oʻzlashtirishda Plantaj usulidan foydalaniladi. Bu usul ekilgan koʻchatlar ildizining yaxshi rivojlanishiga, tuproqda suv rejimining yaxshilanishiga yordam … Читать далее
MELIORATI V TUPROQSHUNOSLIK — yerning noqulay tabiiy sharoitlarini (iqlim, tuproq eroziyasi, yer koʻchishi, surilishi, sel oqimi, qum koʻchishi, shoʻrlanish, botqoqlanish, qurgʻoqchilik, gidrologiya va gidrogeologiya sharoitlarini) oʻrganadigan fan, tuproqshunosliktmg boʻlimlaridan biri. Meliorati v tuproqshunoslikning asosiy vazifalari: yangi hududlarda irrigatsiyameli-orativ oʻzlashtirish maqsadlarida yer massivlarini toʻgʻri tanlash, yangi sugʻoriladigan yerlar unumdorligini oshirish hamda shoʻr yuvish va b. tadbirlarni … Читать далее
MEKSIKA (Mexiko), Meksika Qoʻshma Shtatlari (Estados Unidos Mexicanos) — Shim. Amerikaning jan. qismida joylashgan davlat. Mayd. 1958,2 ming km2. Aholisi 101,9 mln. kishi (2001). Poytaxti — Mexiko sh. Maʼmuriy jixatdan 31 shtat va 1 poytaxt federal okrugiga boʻlinadi. Davlat tuzumi. Meksika — federativ respublika. Meksika Qoʻshma Shtatlarining 1917-y. 5 fev. dagi Siyosiy Kon-stitutsiyasi amal qiladi, … Читать далее
PEDOMORFOZ (yun. paidos — bola va morphe — shakl) — organizmlarning voyaga yetgan davrining butunlay yoʻqolishi va ontogenezniit qisqarishi orqali evolyutsion oʻzgarish usuli. «Pedomorfoz» terminini ingliz biologi U. Garstan taklif etgan (1922). Pedomorfoz lichinkasi neoteniya yoki pedogenez asosida rivojlanish xususiyatiga ega boʻlgan hayvonlar turi uchun xos. Dumli suvda va quruqlikda yashovchilarning ayrim guruxlari (proteylar, sirenlar), … Читать далее
TERMOKARST (termo… va karst) — havoning yillik oʻrtacha trasi koʻtarilganda yoki tuproq trasining tebranish amplitudasi ortganda yer ostida muzning erib ketishi yoki toʻngib yotgan gruntning muzdan tushishi oqibatida yer yuzasida chuqurliklar, oʻpqonlar va yer ostida boʻshliklar paydo boʻlishi. Termokarst, ayniqsa, koʻp yillik muzlab yotgan togʻ jinslari rivojlangan oblastlarda tarqalgan boʻladi. Termokarst natijasida vujudga kelgan turli … Читать далее
POKISTON, Pokiston Islom Respublikasi (Islami Jamhyriya Pakistan) — Osiyo jan. da, Hindiston ya. o. ning shim.-gʻarbidagi davlat. Mayd. 803,9 ming km2. Aholisi 147,6 mln. kishi (2002). Poytaxti — Islomobod sh. Maʼmuriy jihatdan 4 provinsiya, federal poytaxt hududi va federal xukumat tomonidan boshqariladigan qabilalar hududiga boʻlingan. Davlat tuzumi. Pokiston — Buyuk Britaniya boshchiligidagi Hamdoʻstlik tarkibiga kiruvchi … Читать далее