MUVANG [asl ismi Jiman, Mutyanzi («Tangri farzandi My») deb ham ataladi! (? — mil. av. 947) — qad. Xitoydagi Gʻarbiy Chjou xonligi (mil. av. 11-a. — 777-y.)ning 5-hokimi (mil. av. 1001—947-y. lar), sayyoq. Pomir va Kunlun togʻlaridan chiqadigan nefrit toshini izlab Gʻarbga safar qilgan. Muvang hamroxlari bilan Chingxay oʻlkasi (Tibet togʻlarining yuqori qismi) orqali Tarim … Читать далее
MOTEL (lot. motel, motor — motor harakatlanmoq va hotel — mehmonxona, otel soʻzlaridan) — avtoturistlar uchun mehmonxona. M. lar katta avtomagistral boʻylarida, yirik shaharlar atrofida, kurortlarda va turistlar eʼtiborini jalb qiladigan xushmanzara joylarda quriladi. Motel koʻproq yil boʻyi ishlaydigan va 100 — 200 kishiga moʻljallangan bir necha boʻlinmalar (mehmonxona, restoran, texnik xizmat koʻrsatish st-yasi, yonilgʻi … Читать далее
MUCHAL, muchal yil hisobi — Sharqiy va Markaziy Osiyoda keng tarqalgan yil hisobi. M. asosida miloddan 2000-yillar oldin kiritilgan xitoylarning siklik kalendari yotadi. 60 yillik sikl bilan yilning nomlari qaytariladigan bu taqvim aslida Quyosh — Oy kalendari (q. Kalendar) boʻlib, u Oyning Yer atrofida aylanish davriga (bu davr sinodik oy deyilib, 29,53 sutkaga teng) va … Читать далее
MUSTAQILLIK MAYDONI — Toshkentning markaziy maydoni. Poytaxt aholisining ommaviy tantanalari va b. tadbirlar oʻtkaziladigan joy. Oʻzbekiston, Navoiy va Sharof Rashidov koʻchalari oraligʻida, Anhor kanali sohilida joylashgan. Maydon perimetral tarzda qurilgan. 1917-y. gacha Sobor maydoni, 1917—66 y. larda Qizil maydon, 1966—91 y. lar Lenin nomidagi maydon, Oʻzbekiston mustaqillikka erishgach, 1992-y. dan Mustaqillik maydoni deb atala boshlagan. … Читать далее
MUSSONLAR (frans. moussons; arab, mavsum — yil fasllari) — Yer yuzasida va troposferaning quyi qismida doimo bir tomonga esadigan va faqat yil fasllarining almashinishi b-ngina oʻz yoʻnalishini qarama-qarshi tomonga oʻzgartiradigan havo oqimi. Bunda quruq, kam bulutli havo oʻrnini sernam, seryogʻin havo oladi (yoki, aksincha boʻladi). Mussonlarning hosil boʻlishida materik bilan okeanning turlicha isishi sabab boʻladi. … Читать далее
MUSIQA MAKTABLARI, bolalar musiqa maktablari — boshlangʻich musiqa taʼlimini beruvchi maxsus oʻquv yurtlari. Musiqa maktablariga asosan umumtaʼlim maktablarida oʻqiydigan isteʼdodli bolalar va oʻsmirlar qabul qilinadi. Musiqa maktablarida musiqa cholgu asboblari (fortepiano, skripka, violonchel, truba, klarnet, akkordeon va b., oʻzbek xalq cholgularidan — doyra, qashqar rubobi, dutor, gʻijjak, chang, nay va b.)da chalish oʻrgatiladi; musiqa savodi … Читать далее
MOʻYNA — moʻynali hayvonlar terisi. Suvsar, oq sichqon, sassiqkoʻzan, ti-yin, tulki, tovushqon, norka, qunduz, ondatra, nutriya, sugʻur, yumronqoziq va b. M. si qadrlanadi. Moʻynaning qishki va baqorgi xillari boʻladi. Sifati juni va terisiga karab belgilanadi. Junining asosiy xossalari: uzunligi, qalinligi, yoʻgʻonligi, elastikligi (mayinligi), rangi, yaltirokligi, pishiqligi; terisining qalinligi, puxtaligi, tigʻizligi, oʻlchami, vazni, issiq oʻtkazuvchanligi va … Читать далее
MUHAMMAD GʻURIY, Muiziddin Muhammad (?—1206) — gʻuriylar sulolasidan boʻlgan sulton; Hindiston fotihi. 1173-y. akasi Gʻiyosiddin Muhammad Gʻuriy Gʻazni viloyatini bosib olgach, Muhammad Gʻuriy unga hokim etib tayinlangan. 1175-y. Sharqiy Afgʻoniston va Shim. Hindistonga bosqinchilik yurishlari qilishni boshlagan. 1186-y. soʻnggi gʻaznaviylar poytaxti Lohurni bosib olib, Gʻaznaviylar davlatiga xotima bergan. 1192-y. Gorain yonida Shim. Hindistonning rajput hukmdorlari … Читать далее
MAYMUNJON — raʼnoguldoshlar oilasiga mansub koʻp yillik butalar turlari; rezavor meva. Shim. Amerika, Yevrosisda 400 dan ortiq turi uchraydi. Shulardan 90 turi, asosan, koʻk Maymunjon (Rubus caesius) va mayda mevali Maymunjon (R. nensensis) turlari Kavkaz, Ukrainaniig jan. va U rta Osiyola uchraydi. Amerika, Markaziy va Gʻarbiy Yevropada kup zkilali. Uzbekistonning togʻ oldi mintaqalarida usadi va … Читать далее
MOTOTSIKL SPORTI — sportning texnik turi, mototsikl bilan oʻtkaziladigan musobakalar. Motodrom, shosse, trek, otchoparlarda tezlikka erishish (poyga), pastbaland joylarda hayday bilish (kross), yonilgʻini tejash, sunʼiy gʻov qoʻyilgan joylar va shahar harakati sharoitida rul boshqarish, turli oʻyinlar namoyish qilish, tepalikka koʻtarilish, chuqurlikka shoʻngʻish kabilardan iborat. Dastlab 1895-y. Parij—Bordo—Parij yoʻnalishi boʻyicha avtomobil poygasi bilan birgalikda tosh yoʻlda … Читать далее