FARHOD GIDROUZELI — Sirdaryo oʻzaniga qurilgan (1943—48) gidrotexnika inshooti. Bekobod sh. yaqinida. Farhod gidrouzeli tarkibiga toʻgʻon, suv ombori, Farhod / ESkiradi. Toʻgʻon betonli oqova toʻgʻon va tuprokli toʻgʻondan iborat. Betonli oqova toʻgonning uz. 120 m, bal. 28,5 m. Unga har birining eni 10 m boʻlgan 8 ta darvoza oʻrnatilgan. Maksimal suv sarfi 4430 mʻ/sek. Oʻng … Читать далее
KAMPIRRAVOT TOʻGʻONI — Qoradaryodagi gidrotexnika inshooti. 1937—40 y. larda qurilgan. Kampirravot toʻgʻoni radiusi 167 m li egriliqda. Umumiy uz. 137,5 m, bal. 6 m, eni 4 m. Toʻgʻon 8 darvozadan iborat; har bir darvozaning uz. 15 m. Qoradaryoga oʻngdan Yassi, chapdan Oʻzgan qoʻshilgach, suv Kampirravot darasidan oʻtadi va Fargʻona vodiysiga chiqib kengayadi. Ilgari daryoning shu … Читать далее
SUV OʻLCHASH QURILMALARI — maishiy va texnika maqsadlarida ishlatish, qishloq xoʻjaligi. ekinlarini sugʻorish va b. ga isteʼmol qilinadigan suv sarfini hisobga olish uchun moʻljallangan gidrotexnika inshootlari va texnika asbobuskunalari. Odamzod suvni oʻlchashga qadimdan ehtiyoj sezgan. Qad. Sharq mamlakatlari (ayniqsa, Misr) da qurgʻoqchilik koʻp boʻlishi sababli sunʼiy sugʻorish inshootlariga ehtiyoj katta boʻlgan. Mil. av. 2ming yillik … Читать далее
SUV MUHOFAZA ZONASI — daryo, kanal, suv ombori va b. suv manbalarini eroziya mahsulotlari, kasal tarqatuvchi mikroorganizmlar, kimyoviy va organik moddalar bilan ifloslanishdan saklash uchun xizmat qiladigan tabiiy oʻrmon yoki ekilgan daraxtzor mintaqasi. Suv muhofaza zonasining kengligi bir necha yuz metrdan oʻnlab kilometrgacha boʻlishi mumkin. Suv muhofaza zonasida oʻrmon xoʻjaligini yuritishning maxsus tartibi joriy qilinadi: … Читать далее
XONDAM KANALI — Toshkent viloyatidagi yirik va murakkab gidrotexnika inshooti, 1928—32 yillarda qurilgan. Chapqirgʻoq Qorasuv kanalining 3 km dan suv olish inshooti yordamida suv oladi. Dastlabki uz. 49 km. 1970-y. dan keyin amalga oshirilgan rekonstruksiya natijasida qayta qazildi, uning uz. 77,5 km ga yetkazildi, kanal kengaytirildi, trassasi uzaytirildi va bosh qismidagi hisobiy suv sarfi 23 … Читать далее
SUGʻORISH SISTEMASI — muayyan yer maydonlari va uni sugʻorishga xizmat qiladigan gidrotexnika (suv olish inshootlari, kanallar, truboprovodlar va b.) va yordamchi inshootlar (yoʻllar, koʻpriklar va b.) majmui. Odatda sugʻoriladigan maydonlarda kollektordrenaj tarmogʻi ham qurilishi sababli Sugʻorish sistemasi baʼzan gidromelioratsiya sistemasi xam deyiladi. Sugʻorish sistemasi kompleksiga ularni ishlatish uchun zarur boʻlgan inshootlar, kommunikatsiya va qurilmalar (energiya … Читать далее
UCHQOʻRGʻON GIDROUZELI — Norin daryosi quyi oqimida, Qirgʻiziston Respublikasida barpo etilgan yirik gidrotexnika inshooti; Kamma Namangan kapali va Chapqirgʻoq Uchqoʻrgʻon kanallariga suv olishni taʼminlaydi, elektr energiyasi i. ch. da foydalaniladi. Gidrouzel toʻgʻoni 1964—66 y. larda hoz. koʻrinishda qurib bitkazilgan. Ombordagi suv bosimi 35,7 m dan 18,5 m gacha oʻzgarib turadi. Toʻgʻon jami 3300 m3/s gacha, … Читать далее
SUGʻORISH, irrigatsiya — tuproqni manbalardan olingan suv bilan sunʼiy namlash, melioratsiyannng bir turi. S tuproqning oʻsimlik ildizi tarqalgan qismida eng qulay suv rejimini hosil qiladi. Bu esa oʻsimliklarning tuproqdan oziq moddalar — mineral va organik oʻgʻitlarni oʻzlashtirishiga qulay sharoit yaratadi va qishloq xoʻjaligi. ekinlaridan yuqori hosil olishni taʼminlaydi. Sugʻorish yer hosildorligini sugʻorilmaydigan sharoitlarga qaraganda 8—10-marta … Читать далее
UCHKOʻPRIK TUMANI — Fargʻoia viloyatidagi tuman. 1926-y. 29 sent. da tashkil etilgan. 1962-y. 24 dek. da Bagʻdod tumani bilan qoʻshib yuborildi. 1964-y. 31 dek. da qayta tuziddi. Sharqsan Bagʻdod, Buvayda, shim. va gʻarbdan Dangʻara, Qoʻqon sh., gʻarb va jan. gʻarbdan Oʻzbekiston jan. sharkdan Rishton tumanlari bilan chegaradosh. 0,28 ming km2. Axolisi 164 ming kishi (2004). … Читать далее
XOJA UBBON — Buxoro sh. dan 50 km shim. gʻarbda, Dashti Urganjiy qumligida joylashgan shifobaxsh suvli quduq va qadamjo (sagʻanali daxma). Aslida u «Xoja Obbon» shaklida yuritilib, «suv qoʻriqchisi, suv homiysi» maʼnosini anglatgan. Rivoyat qilinishicha, Xoja Ubbon Amudaryo qayiqchi va kemachilarining shfi va suv muakkili: qoqshoq qoʻriq yerlar va dashtlarga bulutlarni haydab yomgʻir yogʻdiradigan avliyo … Читать далее