BOJ, boj puli — 1) oʻrta asrlarda Uzoq va Yaqin Sharq mamlakatlarida savdogarlar, hunarmandlar va b. dan olingan soliq; shuningdek, magʻlub podsholiklar tomonidan yoki zabt etilgan xalqlardan gʻolib tomonga toʻlangan natural yoki pul soligʻi ham Boj deb atalgan; 2) mamlakat chegarasidan olib oʻtiladigan import tovarlari, molmulk, qimmatbaho buyumlar va b. uchun davlat boj nazorati undiradigan … Читать далее
VABO (cholera) — ingichka ichakning zararlanishi, intoksikatsiya, umumiy ahvolning ogʻirlashuvi va organizmning suvsizlanishi bilan davom etadigan oʻtkir infeksion kasallik; oʻta xavfli ichak kasalliklaridan. Vabo dastlab (1816) Hindistonda — Gang daryosi vodiysida paydo boʻlgan; u yerda turmush sharoiti ogʻir boʻlganligi uchun aholining bir qismi boshqa davlatlarga keta boshlaydi. Natijada V. Yevropaga, keyinchalik butun dunyoga, chunonchi Birma … Читать далее
BEKTOSHIYA — Turkiyada tarqalgan sufiylik tariqati. Kichik Osiyoda 13-a. oxiri — 14-a. boshida mahalliy turk koʻchmanchi va oʻtroq aholisi orasida paydo boʻlgan. Tariqatning nomi yarim afsonaviy Hoji Bektosh Rumiydan boshlanadi. Bektoshiya tariqatining haqiqiy asoschisi daydi vaʼzxon va qalandar Hoji Bektosh Vali Nishopuri Xurosoniy (1208 — 1270) hisoblanadi. Uning silsilasi esa turkistonlik shayx Ahmad Yassaviyga, undan … Читать далее
BEK (beg, bey) (turkiycha — hukmdor, janob; sinonimi — amir) — 1) qad. turkiy xalqlarda xon xizmatidagi alohida harbiy qism vakillari. Ular katta imtiyozlarga ega boʻlib, oliy harbiy zodagonlar tabaqasini tashkil qilgan. 2) Mo-varounnahr xonliklarida davlat arboblarining bolalari va yaqin qarindoshlariga, zodagonlarga berilgan faxriy unvon. B. bolalari «bekzodalar» deb atalib, ular yoshlik chogʻidanoq maxsus tarbiyachilardan … Читать далее
BEATRIKS Vilgelmina Armgard (1938.31.1) — Niderlandiya qirolichasi. Qirolicha Yuliana bilan shahzoda Bernardning qizi. Niderlandiyaning Leyden sh. dagi un-tda nazariy va amaliy jamiyatshunoslikni, iqtisodiyot, davlat huquqini oʻrgangan. Yuridik fanlari dri. Qirolicha Yuliana taxtdan voz kechgach, 1980-y. 30 apr. da taxtga oʻtirgan. Пост Навигацияси
BAHOUDDIN MUHAMMAD ibn Muayyad al-Bogʻdodiy (12-a.) — tarixchi olim. Xorazmning Bogʻdod qishlogʻida tugʻilib, Xurosonning Niso sh. da yashagan. Xorazmshoh Takash (1172 — 1200) uni saroy xizmatiga taklif qiladi va munshiylar devoniga boshliq qilib tayinlaydi. Bahouddin Muhammad devon boshilik davrida yiqqan turli vasiqa va hujjatlar, boshqa davlatlar bilan boʻlgan yozishmalarni doʻstlarining iltimosi va podshohning buyrugʻi bilan … Читать далее
BAHOIYLIK, bahoiyya — diniysiyosiy oqim. 19-a. oʻrtalarida Erondagi bobiylik harakatining davomi sifatida Iroqda vujudga kelgan. Asoschisi Bahoullo. U insoniyat uchun yagona din, iqtisodist va davlat zarur degan gʻoyalarni ilgari suradi. Bahoullo fikricha, mavjud dinlarni yoʻqotishning hojati yoʻq, ularni qandaydir bir nuqsonsiz taʼlimot asosida birlashtirish lozim. Aslida hamma dinlar yaxshi, faqat ularni ortiqcha aqida va urf-odatlardan … Читать далее
VOZEH (taxallusi; asl ismi Qori Rahmatullo Bin Ashur Muhammad) (1817/18-1893/94, Buxoro) – oʻzbek shoiri, adabiyotshunos, xattot, geograf. Buxoro madrasalaridan birida oʻqigan (1844-y. gacha). 1853—56 y. larda Karmana hokimi xizmatida boʻldi. Saroy muhiti b-n kelisholmay, Buxoroga qaytadi va umrining oxirigacha faqirona hayot kechiradi. Vozeh oʻzbek, tojik va arab tillarida, turli janrlarda ijod qilgan. Sheʼrlari turli bayoz … Читать далее
BAYANDIYEV Teshaboy (1931.19.12, Toshkent) — teatrshunos olim. Qoraqalpogʻistonda xizmat koʻrsatgan sanʼ-at arbobi (1981). Sanʼatshunoslik fanlari dri (1994). Toshkent davlat sanʼ-at in-tipi tugatgan (1954). 1954— 59 y. lar Qoraqalpogʻiston davlat filarmoniyasida badiiy rahbar. 1968—74 y. lar Toshkent davlat sanʼat in-tida dotsent, f-t dekani, oʻquv ishlari boʻyicha prorektor (1974-85), 1992-y. dan prof. vazifasini bajaruvchi oʻqituvchi. 1986—92 y. … Читать далее
BAXIYEV Amin (1937.15.5, Qorakalpogʻiston Respublikasi, Kegeyli tumani) — geobotanik, ekolog olim. Oʻzbekiston FA akad. (2000). Qoraqalpogʻistonda xizmat koʻrsatgan fan arbobi. Biol. fanlari dri (1981), Qoraqalpogʻiston davlat ped. in-tini tugatgan (1961). Oʻzbekiston FA Qoraqalpogʻiston filiali botanika sektorining mudiri (1972 — 83), filial Prezidiumi raisining ilmiy ishlar boʻyicha oʻrinbosari (1984-y. dan), ayni vaqtda geobotanika lab. mudiri, Tabiiy … Читать далее