MOʻGʻULLAR DAVLATI — 13-a. ning 1-yarmida Chingizxon va uning vorislarining istilochilik urushlari natijasida barpo etilgan davlat. 1206-y. bahorda Moʻgʻulistondagi turli toifa qabilalar sardorlarining qurultoyida Temuchin xon etib tayinlangan va unga «Chingizxon» («Ulugʻ xon») deb nom berilgan, tashkil etilgan davlat «Yakka mongol ulus» deb atalgan. Chingizxon hokimiyatni mustahkamlash yoʻlida bir qancha islohotlar oʻtkazgan. Jumladan, ming oilani … Читать далее
MEXANIK VA FIZIK HIMOYA USULLARI (oʻsimliklar himoyasida) — zararkunandalar, kasallik qoʻzgʻatuvchilar va begona oʻtlarga qarshi kurashda turli mexanik moslamalar hamda tashki muhitning fizik omillaridan foydalanish. Oʻsimliklar zararkunandalari va kasalliklariga qarshi uygʻunlashtirilgan kurash tizimida muhim usullardan biri. Mexanik himoya usulida zararkunandalarning harakatlanishiga yoki oʻsimliklarning shikastlanishga toʻsqinlik qiluvchi turli xil choratadbirlar (daraxt poʻstlogʻini tozalash, uyalar va oʻsimlik … Читать далее
PUERTO-RIKO (Puerto Rico) , Puerto-Riko Hamdoʻstligi (Commonwelth of Puerto Rico) — Vest-Indiyada Katta Antil o. lari arxipelagining sharqiy qismidagi Puerto-Riko, Vyekes, Kulebra va Mona o. larida joylashgan AQSH mulki. Mayd. 8,9 ming km2. Axrlisi 3,95 mln. kishi (2002). Maʼmuriy jihatdan 78 munitsipal okrug (district)ra boʻlinadi. Maʼmuriy markazi — San-Xuan sh. Davlat tuzumi. P.-R. AQSHga «erkin … Читать далее
PROFILAKTIKA (yun. profi laktikos saklovchi, oldini oluvchi) — odamlarning uzoq umr kurishi, ishlash krbiliyatini saqlab qolishi, aholining jismoniy rivojlanishini yaxshilash. kasalliklarning yuzaga kelishi va tarqalishini oldini olish hamda salomatlikni himoya qilishga qaratilgan iqtisodiy, ijtimoiy, gigiyenik va tibbiy chora-tadbirlar majmui. Profilaktika jamoat tashkilotlari va alohida fuqarolar tomonidan amalga oshiriladi. Profilaktika tushunchasi va uning amaliy shakli jamiyatning … Читать далее
PORNOGRAFIYA (yun. pornos — fahsh, buzuq va…grafiya) — adabiyot, tasviriy sanʼat, teatr, kino, kompyuter dasturlari, video – va ovoz yozuvlari, telekoʻrsatuv va radioeshittirishlarida jinsiy hayotni vulgar-naturalistik, behayolarcha tasvirlash, badiiy yoki ilmiy ahamiyati boʻlmagan holda tayyorlash. OʻzRda Pornografiya mahsulotlarini tayyorlash, tarqatish, reklama qilish, namoyish etish oilaga, yoshlarga va axloqqa qarshi jinoyat hisoblanadi. Buning uchun maʼmuriy va … Читать далее
MUHAMMAD ZAMON Mirzo (1496 — 1539) — Husayn Boyqaronshnt nabirasi, Badiuzzamonning 2-oʻgʻli. 1506-y. Damgʻon uchun boʻlgan jangda amakisi Faridun Xusayn mirzo bilan Shapboniyxonga asir tushib qolgan, lekin Shayboniyxon ularni qoʻyib yuborgan. 1506-y. maydan Balx va uning viloyatiga egalik qilish uchun amir Oʻrda Shayx bilan kurashgan. Biroq, Oʻrda Shayx Balxni Boburga topshirish niyatida elchi yuboradi. Muhammad … Читать далее
MUHAMMAD AMIN INOQ (taxm. 1730—1790. 14.4) — Xiva xonligini idora qilgan qoʻngʻirot sulolasi asoschisi. Inoqlardan. Muhammad Amin Inoq 1761-y. inoklik lavozimiga koʻtarilgan. Turkmanlarning yovmut va chovdur kabilalariga qarshi kurash olib borgan, lekin mu-vaffaqiyatsizlikka uchrab Buxoroga, Doniyolbiy otaliq yoniga ketgan. Xorazmni butunlay egallab olgan yovmutlar Xiva taxtiga Gʻoyibxonning oʻgʻli Jahongirxonni koʻtarganlar. Uning davrida (1769—70) besh qalʼa … Читать далее
MUSHRIKIYLIK (arab. – sheriklik) — koʻpxudolikning arab qabilalari oʻrtasida islom vujudga kelishidan oldin keng tarqalgan sodda shakli. Mushrikiy qabilalar turli sanam, tosh va h. k. ga, shuningdek, bir qancha erkak va ayol xudolarga eʼtiqod qilgan. Mushrikiylik tushunchasi Qurʼonda xudoni yakka deb eʼtirof etmay, uning sheriklari bor, yaʼni xudolar koʻp, deb tasavvur qilinadigan qabilaviy dinlar taʼlimotiga … Читать далее
MUHIDDINBEK, Moʻydinbek, Muhiddinbek Kattabek Usmon Aliyev (taxm. 1877, Olay vohasidagi Navqat qishlogʻi —1922.26.8, Oʻsh) — Fargʻona vodiysida sovet rejlmiga qarshi harakat rahbarlaridan biri. Turkiston muxtoriyati hukumatini faol qoʻllab-quvvatlab, bolsheviklarga qarshi kurashning sarchashmasida turgan. Katta Ergash, Madaminbek va Shermuhammadbeknint oʻrinbosarlaridan biri (1918—22). Mingtepada Yoʻlchi, Usmon Ponsod, Buloqboshida Yangiboy, Ahmad Polvon, Aravonda Shermat qirgʻiz, Oʻzganda Jonibek qozi … Читать далее
MUHAMMAD HAKIMBIY otaliq Xudoyorxon otaliq oʻgʻli(? — 1743) — nufuzli mangʻshp biylaridan, otalik,, bosh vazir. Buxoro xoni Muhammad Ra-himnpt otasi. Dastlab miroxoʻr va parvonachi boʻlgan. Muhammad Hakimbiy tez orada Buxorodagi mangʻit qavmining yoʻlboshchisiga aylandi va ashtarxoniylarayan Abulfayzxon davrida xonlikda ularning taʼsiri nihoyatda kuchaygan. Qatagʻon va kenagas (xususan, shahrisabzlik Ibrohim kenagas) qavmlariga qarshi markaziy hokimiyatni mustahkamlash … Читать далее