VISHNEVESKIY Dmitriy Ivanovich (?—1563) — knyaz, ukrain magnati. 1550-y. larda Cherkassk va Kanev oqsoqoli (starostasi). Turk va qrimtatar bosqinlaridan saqlanish uchun Kichik Xortitsa o. da qasr qurdirgan (1556). Rus qoʻshinlarining Qrim xonligiga qarshi yurishida qatnashgan (1558). Moldaviya taxti uchun olib borilgan kurashga aralashgan (1563), turklar tomonidan asirga olinib qatl etilgan. Пост Навигацияси
BOYAZID I Yildirim (13591403) usmonlilar sulolasita mansub Turkiya sultoni (1389—1402), sulton Murodxon I (1359—89) ning toʻngʻich oʻgʻli, sulton Oʻrxon (1326—59) ning nabirasi. Otasi Kosovo jangida halok boʻlgach, 30 yoshida taxtga oʻtirgan. Boyazid I otabobolari siyosatini davom ettirib, tez orada Dunay boʻyi davlatlarini oʻziga boʻysundirdi. Soʻng, Vizantiya imperatori Ioann b-n uning oʻgʻli Andronik oʻrtasidagi ixtilofdan foydalanib, … Читать далее
BOSHPANA HUQUQI — hoz xalqaro va davlat ichki huquqiga oid tushuncha. Xalqaro huquqda Boshpana huquqi asosiy xalqarohuquqiy odatlarga, shuningdek Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bosh Assambleyam 1967-y. 4 dek. da kabul qilgan Hududiy boshpana toʻgʻrisidagi deklaratsiyam binoan amalga oshiriladi. Davlat ichki huquqida Boshpana huquqi hoz. demokratax davlatlarning konstitutsiya va qonunlariga koʻra, ajnabiy fuqarolar va fuqaroligi boʻlmagan shaxslarga … Читать далее
BOSMILLAR, basmillar (xitoy manbalarida boʻma, bila, xe la — ola, chavkar ot degani) — toʻqqiz oʻgʻuz qabilalaridan biri. Xitoy manbalarida dastlab Suy xoqonligi (581—618) davrida tilga olinadi. B. Beshbaaiq sh. ning jan. dan to Baykalgacha boʻlgan hududda yashashgan. Xitoy manbalarida Bosmillar atamasi ularning otlari chavkar boʻlganligidan olingan deyiladi. Bosmillar asosan chorvachilik, ovchilik va qisman dehqonchilik … Читать далее
VETERINARIYA-SANITARIYA STANSIYASI — shahar, shahar atrofidagi jamoa, shirkat, aksionerlik va fermer xoʻjaliklarining chorvachilik obyektlariga, shuningdek teri, jun mahsulotlarini qayta ishlaydigan korxonalar hamda oziq-ovqat korxonalariga xizmat qiluvchi muassasa. U maxsus mashinalar bilan jihozlangan boʻladi. V.-s. s. xizmat qilayotgan hududdagi chorvachilik va b. binolarni, hayvon xom ashyolariii dezinfeksiya qiladi; oʻlgan hayvonlarni utilizatsiya korxonalariga, musodara qilingan mahsulotlarni, goʻshtni … Читать далее
VERGULSIMON QALQONDORLAR — teng qanotlilar turkumi qalqondorlar oilasiga mansub hasharotlarning bir necha turi, tanasining qalqoni vergulsimon egilganligi uchun shunday nom berilgan. Oʻrta Osiyo V. q. (Lepido-saphes mesasiatica) tanasi sargʻish-malla, uz. 3,5—4,7 mm. Keng maʼnoda polifag, Oʻrta Osiyo endemigi. Lichinkasi va urgʻochisi terak, tol, naʼmatak, katalpa, shuningdek olma, nok va b. mevali daraxtlarda oziqlanadi va koʻpayadi. … Читать далее
BOKKACHCHO (Boccaccio) Jovanni (1313, Parij—1375.21.12, Chertaldo, Florensiya yaqinida) — italyan yozuvchisi, Yevropa Uygʻonish davri adabiyotining yirik vakili. Neapolda huquq fanlarini oʻrgangan. Bokkachcho Florensiya siyosiy hayotida faol qatnashgan. Dastlabki asarlari («Filokolo», 1336; «Filostrato», 1338)da ishqiy sarguzashtlar tasvirlangan. Bokkachchoning antik mifologiya syujetlari asosida yaratilgan «Ameto» (1341), «Fyezolan parilari» (1345) pastorallari, «Fyametta» (1343) qissasi hamda sonetlari bor. Yuzta … Читать далее
VOLTER (Voltaire) 1taxallusi; asl nomi Mari Fransua Arue (Arouet) j (1694. 21.11 – Parij – 1778. 30. 5) – fransuzʻ yozuvchisi, faylasuf, tarixchi. Fransiya FA (1746), Rossiya FA faxriy (1746) aʼzosi. Erkin fikrlilikda ayblanib qamalgan (1717, 1725). Birinchi fojia asari «Edip» qamoqda yozilgan; sahnalashtirilgan (1718). 1726 yda Angliyaga surgun qilingan. Umrining koʻp qismi muhojirlikda kechgan … Читать далее
VODOROD SIANID, sianid kislota, HCN — kuchli zahar; rangsiz, uchuvchan, oʻziga xos hidli suyuqlik; qaynash t-rasi 25,7°; suyuqlanish t-rasi —13,1°, juda kuchsiz kislota; achchiq bodom, oʻrik, shaftoli va olcha magʻzida glyukozidlar tarzida uchraydi. Sanoatda ammiak va metanning havo bilan aralashmasini katalizator (platima) ishtirokida, lab. da esa baʼzi sianidlar (NaCN), K4[Fe(CN4),,)] ga suyultirilgan sulfat kislota qoʻshib, … Читать далее
BOBO MIRAK QOʻZGʻOLONI — Buxoro xonligida shayboniylarta qarshi koʻtarilgan xalq qoʻzgʻoloni (16a. 40-y. lari). Yirik yer egalari. viloyat hokimlarining markaziy hokimiyatga boʻysunmasliklari natijasida Buxoro xonligidan ayrim viloyatlar (Balx, Samarqand) qatori kichik shaharlar ham ajralib chiqa boshlagan. Qarshi viloyatining Koson sh. da joʻybor xojalariaai Abul Baqoning togʻasi Bobo Mirak umumxalq qoʻzgʻoloniga rahbarlikni oʻz qoʻliga olgan. Qoʻzgʻolon … Читать далее