MONADA (yun. monas — yagona, boʻlinmas) — turli falsafiy taʼlimotlarda borliqning tuzilish elementlarini ifodalash uchun ishlatiladigan tu-shuncha: pifagorchilar taʼlimotida son, neoplatonizmda yagonalik. J. Bruno fikricha, Monada voqelikning jismoniy va ayni vaqtda psixik elementa. Monadalar haqidagi taʼlimot (monadologiya)ning asoschisi G. Leybnis hisoblanadi. Uning fikricha, Monada ruhiy tabiatga ega boʻlgan, butun dunyoni oʻziga kamrab, aks ettira oladigan … Читать далее
MALDIV (Dhivehi Rajjge) , Maldiv Respublikasi (Dhivehi Rajjeyge Jumhooriyya) — Jan. Osiyoda, Hind oke-anining shim.-gʻarbiy qismidagi Maldiv o. larida joylashgan davlat. Shri Lanka o. ningjan. garbida. Mayd. 298 km2. Aholisi 310,7 ming kishi (2001). Poytaxti — Male sh. Maʼmuriy jihatdan 20 orollar guruhiga boʻlinadi. Davlat tuzumi. Maldiv — respublika. Buyuk Britaniya boshchiligidagi Hamdoʻstlik tarkibida. Amaldagi … Читать далее
MAORILAR — Yangi Zelandiyaning tub aholisi. Umumiy soni 320 ming kishi (1990-y. lar oʻrtalari). Maori tilida soʻzlashadi. Hoz. Maorilar — xristian dinining turli oqimlariga (anglikanlar, presviterianlar, katoliklar, baptistlar va b.) eʼtiqod qiladilar. Maorilarning ajdodlari 10—14-a. lar mobaynida Markaziy Polineziyadan Yangi Zelandiya o. lariga kelib oʻrnashib, melanezlarnyapt qad. ajdodlariga qardosh boʻlgan tub aholi bilan qoʻshilib ketganlar. … Читать далее
MAHMUD II (1784.20.7-1839.1.7, Istanbul) — Turkiya sultoni (1808—39). Markazlashgan imperiya tuzish maqsadida bir necha islohotlar oʻtkazgan. 1826-y. yanicharlar polkini tarkatib, muntazam armiya tuzish toʻgʻrisida farmon chiqargan, yangi maʼmuriy birliklar tuzgan, harbiylen tizimini bekor qilib, yevropacha usulda ichki, tashqi ishlar va moliya vazirliklarini joriy qilgan. Bu islohotlar Usmonli turk imperiyasinint tanazzulga yuz tutishining asosiy sabablarini bartaraf … Читать далее
MUXOLAFAT, muxolifat (arab. — teskarilashish, kelishmovchilik) — rasmiy hukumat, uning siyosati bilan kelishmay boshqacha siyosiy yoʻl tutib, faoliyat yuritish. Muxolafatning mavjudligi fuqarolik jamiyatining siyosiy madaniyatini belgilab beruvchi muhim xususiyathisoblanadi. Muxolafat boʻlishning asosiy talablari quyidagilardir: hokimiyatni boshqarish, tashkil etish boʻyicha oʻz dasturiga, oʻz «komanda»siga, oʻz faoli-yatining gʻoyaviy, mafkuraviy asosiga ega boʻlish; amaldagi huquqiy normalar asosida faoliyat … Читать далее
MUHAMMAD BIN ABDULLA Said alhasan (taxm. 1860—1920.21.12, Efiopiya, Imi r-ni) — Somali xalqining milliy qahramoni, Buyuk Britaniya va Italiya mustamlakachilariga qarshi ozodlik qoʻzgʻoloni rahbari (1899 — 1920). Somali ya. o. ingliz mustamlakachilari tomonidan bosib olinib, taqsimlangandan keyin boshlangan qoʻzgʻolon milliy ozodlik tusini olgan. Qoʻzgʻolon «Muqaddas urush» (jihod), «dinsizlar»ga qarshi koʻrinish shaklini olib, Somali xalqining keng … Читать далее
PLANYOR (frans. planeur, planer — parvoz qilmoq) — motorsiz, qanotli havodan ogʻir uchish apparati. Uchishi tinch atmosfera sharoitida ufqqa nisbatan maʼlum burchak osti (moʻljal burchagi) da uzluksiz pasayib borishi na-tijasida yuz beradi; samolyotning uchishidagi kabi fizik qonunlarga asoslanadi, xatto yuqoriga koʻtarilishi mumkin. Planyor rezinali amortizator, chigir, shatakka oluvchi samolyot yordamida uchiriladi. Planyorlar bir, ikki va … Читать далее
MUSHARRAF Parviz (1943.11.8, Dehli) — Pokiston davlat arbobi, generalleytenant (1995). 1975—61 y. larda Karochi va Lohurdagi bilim yurtlarida, Buyuk Britaniya Qirolligi Mudo-faa tadqiqotlari kollejida oʻqigan. Pokiston harbiy akademiyasini tugatgan (1964). 1964-y. dan Pokiston qurolli kuchlari safida. 1965—71 y. larda maxsus «Kommandos» batalyoni,1991-y. dan piyoda qoʻshinlari diviziyasi, 1995-y. dan korpus qoʻmondoni. 1998-y. okt. dan armiya shtabi … Читать далее
MYUNXEN BITIMI — Buyuk Britaniya bosh vaziri N. Chemberlen, Fransiya bosh vaziri E. Daladye, Germaniyaning fashist diktatori A. Gitler va Italiyaning fashist diktatori B. Mussolini tomonidan 1938-y. 29—30 sent. da imzolangan bitim. Sudet viloyatini Chexoslovakiyadan ajratib olib Germaniyaga berishni, shuningdek, Vengriya va Polsha hukumatlarining Chexoslovakiyaga nisbatan boʻlgan hududiy daʼvolarini qondirishni nazarda tutgan. Bu bitim 2-jahon … Читать далее
MARINA (frans. marine, ital. marina — dengiz) — dengiz koʻrinishini aks ettiradigan manzara turi. Mustaqil rangtasvir turi sifatida 17-a. Yevropa sanʼatida ajralib turadi. Dengiz, dengiz hayotidagi muhim tarixiy voqealar, harbiy kemalar tafsilotini aynan tasvirlashda dengiz bezak sifatida xizmat qiladi. Golland marinachilari Marina imkoniyatlarini kengaytirib, dengiz tabiati va u bilan bogʻliq baliqchilar hayotini haqqoniy aks ettirdilar … Читать далее