YAPONIYA (yaponcha Nippon, Nixon) — Sharqiy Osiyoda, Tinch okeandagi orollarda joylashgan davlat. Ya. hududida 6,8 mingga yaqin orol boʻlib, shim. sharqdan jan. gʻarbga qariyb 3,5 ming km ga choʻzilgan; eng yirik orollari: Xokkaydo, Xonsyu, Sekoku va Kyusyu. Shim. dan Oxota dengizi, sharq va jan. sharqdan Tinch okean, gʻarbdan Yapon va SharqiyXitoy dengizlari bilan oʻralgan. Mayd. … Читать далее
GʻURIYLAR — Suriylar xonadoniga mansub Gʻur sultonlari sulolasi (1148 — 1206). Aka-uka Gʻiyosiddin Muhammad (1162—1203) va Shihobiddin (Muʼiziddin yoxud Muhammad Gʻuriy; 1203 — 06) davrida Gʻuriylar hozirgi Afgʻonistonning deyarli barcha hududini, shuningdek, Hindistonning Sind, Panjob, Banoras va b. viloyat va shaharlarini bosib olgan. Gʻuriylar davlatining markazi Gʻur viloyati, poytaxt shaharlari feruzkoʻh va Gʻazni boʻlgan. Xorazmshohlar … Читать далее
GʻAZNAVILAR DAVLATI — Xuroson, Shim. Hindiston hamda qisman Mova-rounnahr va Xorazmda gʻaznaviylar sulolasi boshqargan turkiy davlat. Gʻ. d. ga Alpteginning gʻulomi va kuyovi Sabuktegin asos solgan. Davlat nomi saltanatning poytaxti Gʻazna sh. nomidan olingan. Turkiy gʻulomlar xizmatlari evaziga somoniylardan Xuroson va Afgʻonistonning turli viloyatlari (Gʻazna, Kobul va b.) ni boshqarish huquqini olganlar. Sabuktegin Gʻazna viloyatining … Читать далее
VELLINGTON, Uellington (Wellington) — Yangi Zelandiya poytaxti, Shimoliy o. ning jan. da, Tinch okeanning Port-Nikolson qoʻltigʻini oʻrab turuvchi togʻ yon bagʻrida joylashgan. Iklimi subtropik dengiz iqlim, yanv. ning oʻrtacha t-rasi 16°, iyulniki 8°, yillik yogʻin qariyb 1445 mm. Tez-tez zilzila boʻlib turadi. Aholisi 335,5 ming kishi (1996). Dengiz porti (yuk ortish va tushirish 15 mln. … Читать далее
VOLTER (Voltaire) 1taxallusi; asl nomi Mari Fransua Arue (Arouet) j (1694. 21.11 – Parij – 1778. 30. 5) – fransuzʻ yozuvchisi, faylasuf, tarixchi. Fransiya FA (1746), Rossiya FA faxriy (1746) aʼzosi. Erkin fikrlilikda ayblanib qamalgan (1717, 1725). Birinchi fojia asari «Edip» qamoqda yozilgan; sahnalashtirilgan (1718). 1726 yda Angliyaga surgun qilingan. Umrining koʻp qismi muhojirlikda kechgan … Читать далее
VASHINGTON — AQSH poytaxti, Potomak daryosi boʻyida. Maʼmuriy jihatdan 1878-y. dan Kolumbiya federal okrugiga toʻgʻri keladi. Aholisi 567 ming kishi, shahar atrofi bilan 3,8 mln. kishi (1990-y. lar oʻrtalari). Vashington poytaxt shahar sifatida 1791-y. da barpo etilgan va AQSHning birinchi prezidenti J. Vashington nomi bilan atalgan. 1800-y. da hukumat muassasalari Filadelfiyadan Vashingtonga koʻchirildi. 1812—14 y. … Читать далее
VYETNAM, Vyetnam Sotsialistik Respublikasi (Cond Hoa Xa Hoi Chu Nghia Viet Nam) , BCP – Jan.-Sharqiy Osiyoda, Hindixitoy ya. o. dagi davlat. Mayd. 330 ming 991 km2. Axoliyey 76,3 mln. kishi (1999). Maʼmuriy jihatdan 63 viloyat (tin) va markazga boʻysunuvchi 4 shahar — Xanoy, Xoshimin (sobiq Saygon) Xayfon va Xyuega boʻlinadi. Poytaxti — Xanoy sh. … Читать далее
BRAZILIYA — Braziliya poytaxti (poytaxt rasman 1960-y. 21 apr. da RiodeJaneyrodan shu shaharga koʻchirilgan). Mamlakatning markazida, Braziliya yassitogʻligida, qariyb 1200 m balandlikda, sunʼiy suv omborining sohiliga qurilgan. Aholisi 1,8 mln. kishi (1996). Shahar atrofi bilan birga Federal (poytaxt) okrug qilib alohida maʼmuriy birlik sifatida ajratilgan, aholisi 2,9 mln. kishi (1992). Qishda oʻrtacha tra 19°, yezda … Читать далее
VENGRIYA (Magyarorszag), Vengriya Respublikasi (Magyar Koztar-sasag) — Yevropaning markaziy qismida, Dunay daryosining oʻrta oqimida joylashgan davlat. Mayd. 93 ming km2. Aholisi 10,44 mln. kishi (2000). Poytaxti — Budapesht sh. Maʼmuriy jihatdan 19 viloyat (medye) ga boʻlinadi. Budapesht alohida maʼmuriy birlik qilib ajratilgan. Davlat tuzumi. Vengriya — demokratik davlat. Amaldagi konstitutsiyasi 1949-y. 20 avg. da qabul … Читать далее
BAZDA — Qashqadaryo viloyatida ilk oʻrta asrlarda mavjud boʻlgan shahar, Nasafdan soʻng ikkinchi yirik shahar hisoblangan. Bazda oʻrnida hozir Qamashidan 10 km jan.-gʻarbda joylashgan Koʻhna shahar xarobasi mavjud. 9—10-a. manbalarida Nasaf viloyatidagi jomeʼ masjidi boʻlgan ikki shahardan biri (Kasba sh. bilan birga) sifatida tilga olingan. 10-a. da esa ayrim manbalarga koʻra, kattaligi jihatidan poytaxt shahar … Читать далее