BEZ, bezlar (glandulae) — 1) organizmning normal hayot faoliyati uchun zarur boʻlgan va oʻziga xos maxsus shiralar (sekret) ishlab chiqaradigan hujay-ralar yoki koʻp hujayrali aʼzolar. Bez ishlab chiqaradigan moddalarning fiziologi k ahamiyatidan qagi nazar, hujay-ralardan chiqadigan hamma moddalar «sekret» deb yuritiladi. Koʻpgina Bez (mas, soʻlak, ter bezi, jigar, meʼda B.)ning chiqaruv yoʻli boʻlib, ishlab chiqaradigan … Читать далее
GIPOFIZ (yun. hypophysis — oʻsiq) , bosh miyaning pastki ortigʻi — odam va umurtqali hayvonlar inki sekretsiya bezlaridan biri; u kalla suyagi asosidagi turk egarida joylashadi boʻlib, gipofizar oyoqcha deb atalgan maxsus tuzilma orqali bosh miya bilan birikkan. Moddalar almashinuvi, shuningdek, boshqa ichki sekretsiya bezlari faoliyatini boshkaradigan bir qancha peptid gormonlar ishlab chiqaradi. Vazni 0,5—0,6 … Читать далее
BUYRAK USTI BEZLARI (glandula syprarenalis) — odam va umurtqali hayvonlarning ichki sekretsiya bezi; ikkala (oʻng va chap) buyrak ustida joylashgan juft bez (nomi shundan kelib chiqqan). Uning oldi, orqa va pastki yuzalari farq qilinadi, ogʻirligi 3 — 5g. B. u. b. tashqi—poʻstloq qavati (adrenokortikal bez) va ichki — magʻiz qavati (adrenal bez)dan iborat boʻlib, har … Читать далее
GORMONOTERAPIYA (gormonlar va terapiya) — gormonlar va sunʼiy (sintetik) gormonal preparatlar bilan davolash usuli. Gormonoterapiya asosan odam organizmida endokrin (ichki sekretsiya bezlari) aʼzolaridan birortasining kasallik tufayli faoliyati susayganda yoki toʻxtaganda tegishli gormonlar oʻrnini toʻldirish maqsadida yoki oʻrinbosar sifatida qoʻllaniladi (mas, qandli diabetyaa bemorga insulin yoki Addison kasalligida kortizon beriladi). Endokrin bezlar faoliyati bilan bogʻliq boʻlmagan … Читать далее
GORMONAL PREPARATLAR — tarkibida gormonlar yoki ularning sintetik analoglari boʻlib, gormonoterapiya uchun qoʻllaniladigan dorilar. Tabiiy Gormonal preparatlar asosan soʻyilgan molning ichki sekretsiya bezlaridan tayyorlanadi. Gipofizning Gormonal preparatlari [adrenokor-tikotrop gormon (AKTG). AKTG — rux fosfat, xorion gonadotropini, prolaktin, intermedii, pituitrin, adiurekrin, oksitotsin, vazopressin] gipofiz, buyrak usti bezlari, jinsiy bezlardan gormon chiQishi susayganda, kollagenoz, allergik kasalliklar va … Читать далее
GIPERTRIXOZ (giper… va yun. thrichos — soch) , badanni ortiqcha jun bosishi, sertuklik — endokrin bezlar funksiyasining buzilishi natijasida badanni qalin tuk (jun) qoplashi yoki mutlaqo tuk boʻlmaydigan joylardan tuk chiqishi. Tugʻma va orttirilgan Gipertrixoz boʻladi, bolaning kafti, tovoni, oyoqqoʻl barmoqlarining ichki tomonidan tashqari, badanning hamma qismi mayin, uzun, nozik tuk bilan qoplanadi. Tuklar bir … Читать далее
GEMATO-ENSEFALIK BARYER (gemato… va yun. enkephalos — bosh miya) — orqa miya suyuqligi va miya oʻrtasidagi moddalar almashinuvini tanlab boshqaradigan fiziologik tuzilma, toʻsiq. G-e. b. tarkibiga miya kapillyarlari endoteliysi, neyrogliya elementlari, miya tomirlarining chigallari, miya qobiqlari va b. kiradi. G-e. b. markaziy nerv sistemasini qonga yot moddalar (zaharlar, viruslar va h. k.), shuningdek dori moddalari … Читать далее
BIOKIMYO, biologik kimyo — tirik organizmlarning kimyoviy tarkibi va ularda sodir boʻladigan kimyoviy jarayonlar haqidagi fan. B. rivojlana borib, 3 asosiy tarmoqqa boʻlinib ketdi. Statistik Biokimyo (kimyoviy topografiya) organizmlarning kimyoviy tarkibi va ularni tashkil etuvchi moddalarning kimyoviy tuzilishini; dinamik B. organizmhujayralari va toʻqimalari tuzilishi va yangilanib turishi uchun zarur murakkab organik moddalarning sintezlanishi (assimilyatsiya)ni, shuningdek … Читать далее
BALCHIQ BILAN DAVOLASH, peloterapiya — torfli, sulfidli, sapropel va b. turdagi balchiqlar (peloidlar)ni davo maqsadida ishlatish. Torfli balchiq asosan chirigan organik moddalar va oʻsimlik qoldiqlaridan iborat. Sulfidli balchiq — anchagina miqdorda sulfidlar, xususan temir sulfid saqlagan shoʻr suv havzalarining organik mineral balchiq qatlamlaridir. Sapropellar esa chuchuk suvli havzalarda hosil boʻladigan oz-moz mineral moddalar aralashgan organik … Читать далее
GIPOTALAMUS (gipo… va yun. thalamos — xona,) gipotalamik soha — miyadagi koʻruv boʻrtigʻining ostki qismi; unda vegetativ nerv sistemasining markazlari joylashgan; gipofiz bilan uzviy bogʻlangan. Gipotalamusda nerv hujayralarining 30 juftdan ortiq toʻplamlari — yadrolari bor. Shu nerv xujayralari vazopressin va oksitotsin degan hamda gipofizdan chiqadigan neyrogormonlarni, shuningdek, gipofiz taʼsirida gormonlarning ajralishini kuchaytiruvchi yoki susaytiruvchi rilizing-omillarni … Читать далее