KERAMIKA (yun. keramos — tuproq) — tuproq (gil, kaolin) yoki anorganik moddalarni yuqori t-ralarda pishirish yoʻli bilan olinadigan nemetall materiallar va buyumlar. Barcha sohalarda: uyroʻzgʻorda (idish-tovoqlar), qurilishda (gʻisht, cherepitsa, quvurlar, koshinlar, devorlarni bezash buyumlari), texnikada (radiotexnika, elektrotexnika, kosmonavtika), t. y. da, suv va havo transportida, haykaltaroshlik va amaliy sanʼatda Keramika keng tarqalgan. Tuzilishiga koʻra, dagʻal … Читать далее
QOʻNGʻIR TEMIRTOSH — temir ru dasi, temir gidrooksidi (gyotit, gidrogyotit, lepidokrokit va b.) ning kremniy va alyuminiy oksidlari va gidrooksidlari bilan birikmasi. Qoʻngʻir temirtosh — minerallarning yupqa dispers aralashmasi, rangi toʻq jigarrangdan och sariqqacha. Gʻovak, tuproqsimon massa, oolit, dukkakli, konkretsiya va stalaktitlar koʻrinishida boʻladi. Baʼ-zan tarkibida pirit, markazit va b. sulfidlar, temir tarkibli karbonatlar va … Читать далее
INDIKATOR OʻSIMLIKLAR (lot. indico — koʻrsataman, aniqlayman) — muayyan ekologik sharoit bilan bevosita bogʻliq oʻsimliklar (yoki ular guruqi). Indikator oʻsimliklarning biror joyda oʻsishiga qarab oʻsha joyga tavsif berish mumkin. Indikator oʻsimliklardan tuproqning mexanik tarkibi va shoʻrlanishini aniqlashda, choʻllarda chuchuk suvlarni va ayrim foydali qazilmalarni qidirib topishda foydalaniladi. Mac, bugʻdoydoshlarning ayrim turlari (Festula ovina, Agrostis tennus … Читать далее
GIDROPONIKA (gidro… va yun. ponos — mehnat, ishlash) — oʻsimlikni tuproqsiz, sunʼiy muhitda oʻstirish. Gidroponikaning bir necha usuli bor. Oʻsimlikni mayda shagʻal yoki qumda oʻstirish usuli koʻproq qoʻllaniladi. Shagʻal yoki qum solish uchun chuq. 25—30 sm, eni 80 sm va uz. 240 sm li yassi oxur tayyorlanadi, ichiga oziq moddalar aralashtirilgan suv kelib turishi uchun … Читать далее
VISMUT, sof vismut — mineral. Asosan sof tugʻma metall — Bi dan iborat. Trigonal singoniyali. Vismut mayda donachalar, zanjirsimon, varaqasimon kristallar. Kumushsimon oq, kulrang va sargʻish. Yaltirokligi metallsimon. Qattiqligi 2,5. S. of. 9,8. Asosan gidrotermal eritmalardan hosil boʻladi. Pegmatit, skarn, greyzen, yuqori haroratli gidrotermal konlarda kassiterit, volframit, molibdenit, sheyelit, qoʻrgʻoshin, rux, mis, temir sulfidlari, shuningdek … Читать далее
BARIY NITRAT, bariyli selitra, (BaNO3) 2 — nitrat kislotaning bariyli tuzi, kubik panjarali rangsiz kristall modda. Suyuqlanish t-rasi 595°, zichligi 3240 kg/m3. Suvda eruvchanligi: 100 g da 5 g (0°da), 9,2 g (20° da), 34,2 g (100° da). Spirtda va konsentrlangan nitrat kislotada erimaydi. Ishqoriy metallar nitratlari, ammoniy nitrat va bariy bromid bilan evtektik aralashmalar, … Читать далее
VOLFRAM QOTISHMALARI — volframnint metallar — molibden (Mo), reniy (Re), mis (Si), nikel (Ne), kumush (A) va b., oksidlar (ThO2), karbidlar (TiC — titan karbidi) va b. birikmalar bilan hosil qilgan qotishmalari. Kukun metallurgiyam usulida yoki komponentlar (tarkibiy qismlar)ni yoyli pech va elektron-nurli pechda qovushtirish yoʻli bilan olinadi. Komponentlar volfram (W)HHHr oʻtga chidamliligini oshiradi, plastikligini … Читать далее
VAD — psilomelan guruhiga mansub mineral. Suvli MpO2 ning tuproqli va qurumli agregatlarining umumlashma nomi. Marganes va b. elementlar (Sa, Mg, Fe, SO va b.) oksidlarining kukunsimon aralashmasi. K, Va, Si, Zn, Fe, Pb, W, Li, CO, Ni qoʻshimchalari miqdori oʻzgaruvchan. Turli nomlarda (marganesli qurum, marganesli tola va b.) tavsiflangan. Shartli kimyoviy formulasi MpO2 – … Читать далее