METEORITLAR — Quyosh sistemasining sayyoralararo fazodan Yer yuziga tushadigan qattiq jismlari. Quyosh atrofida elliptik orbita boʻylab aylanayotgan sonsanoqsiz qattiq jismlardan ayrimlarining orbitasi oʻzgarishi natijasida Yer bilan toʻqnashadi. Katta tezlikda (11—75 km/sek) qarakat qilayotgan bunday jismlardan massasi kichiklari (1—10 g) Yer atmosferasida meteor hodisa hosil qilsa, kattalari (1 — 1000 kg) atmosferada butunlay erib ulgurmay Yer … Читать далее
PLATINA QOTISHMALARI — asosini platina tashkil qiladigan qotishmalar; odatda, legirlovchi elementning (q. Legirlash) platinadagi qattiq eritmasidan iborat boʻladi. Platina qotishmalarining muhim legirlovchi elementlari: rodiy (Rh), iridiy (Ir), palladiy (Pd), ruteniy (Ru), nikel (Ni), kobalt (So), mis (Si), volfram (W) va molibden (Mo). Platina qotishmalari suyuklanish t-rasi yuqori, zararli muhitlarda korroziya (zanglash) ga (oksidlanishga) chi-damli, mexanik … Читать далее
MIKROELEMENTLAR — organizm, oʻgʻit, rudalarda kam mikdorda (odatda, Eng muhim mikroelementlarning asosiy fiziologik va gigiyenik xususnyatlariga taʼsir etadi, immunitet reaksiyalari, qon hosil qilish va toʻqimaning nafas olishida qatnashadi, hayvonlarda yetishmasa ozadi, boʻyi oʻsmaydi, skeleti rivojlanmaydi. Boʻy oʻsishi va organizm rivojlanishiga yordam beradi, qon hosil qilish, immun reaksiyalar va toʻqimaning nafas olishida qatnashadi. Fermentlar tarkibiga kiradi, … Читать далее
PERMINVAR (ing. (permeability) – oʻtkazuvchanlik va (invariablr) — oʻzgarmaydigan — nikel (№)ning temir (Fe) va kobalt (So) bilan krtishmalari guruhining umumiy nomi (baʼzan, molibden va xrom qoʻshilishi mumkin). Magnit jihatdan yumshoq materiallar jumlasiga kiradi. Perminvarning magnit oʻtkazuvchanligi (s) maydon kuchlanganligiga bogʻliq boʻlmaydi. Koʻp ishlatiladigan Perminvarning tarkibida 45% Ni, 30% Fe, 25% So boʻladi. Magnit oʻtkazuvchanligi … Читать далее
POBEDIT — kobalt (10% cha) va volfram (90% cha) monokarbididan kukun metallurgiyasi usulida qovushtirib oli-nadigan qattiq qotishma. Mustahkam (Rokvell boʻyicha qattiqligi — 85—90; A shkalada), yeyilishga chidamli (0,5 — 0,6 mg/mm2) material. Pobedit termini volfram-kobalt guruhidagi boshqa qattiq qotishmalarga ham tatbiq qilinadi. Pobedit mashinasozlikda chidamli va oʻtkir keskichlar, mustahkam asbob-qurollar yasash uchun ishlatiladi. Пост Навигацияси
KUKUN METALLURGIYASI — metallurgiyattg metall va metallmas kukunlar i. ch. va ulardan buyumlar tayyorlash sohasi. Metall bilan metallmas materi-allar kukunidan tayyorlanadigan ma-teriallar metallokeramik qo-tishmalar, metall kukunidan tayyorlanadigan materiallar esa kukun q o – tishmalari deb ataladi. Metall kukunlardan buyumlar tayyorlash prin-sipini dunyoda birinchi marta 1826-y. da rus metallurglari P. G. Sobolevskiy va V. V. Lyubarskiy … Читать далее
KOBALT QOTISHMALARI — kobalt asosidagi qotishmalar. Issiqlikdan kengayish koeffitsiyenti kichikligi, issiqbardoshligi va korroziyabardoshligi yuqoriligi, magnit xossalari yaxshiligi bilan boshqa qotishmalardan farq qiladi. Kobaltning temir, xrom, nikel, molibden, volfram va b. ogʻir metallar bilan qotishmalari keng ishlatiladi. Kobalt qotishmalari kesuvchi asboblar qirralariga va mashina detallariga eritib yopishtiriladigan qattiq: yuqori t-rada ishlaydigan detallar, mas, turboreaktiv dvigatellarning parraklarini … Читать далее
MAGNIT LENTA, magnit tasma — sirtiga magnit katlami surkalgan yupqa qayishoq lenta. Tovush (nutq, musiqa) ni yozib olish va qayta eshittirish uchun ishlatiladi (q. Magnitik yozish). Ishchi magnit qatlami temir gamma-oksid (v=F2O3), xrom (II) oksid (SYU2) va kobalt qoʻshilgan temir gamma-oksidning magnit jihatdan qattiq kukunidan iborat buladi (q. Magnit materiallar). M. l. asosi sifatida polietilenteleftalat, … Читать далее
TEMIR – UGLERODLI QOTISHMALAR — tarkibi, asosan, temir Fe va uglerod S dan iborat boʻlgan qotishmalar. Sof va texnik turlari boʻladi. Sof Temir- uglerodli qotishmalarning holati maxsus diagramma bilan ifodalanadi va bu diagramma holat diagrammam deb ataladi. Sof Temir- uglerodli qotishmalar tarkibida baʼzi qoʻshilmalar juda oz miqsorda boʻladi. Texnik Temir- uglerodli qotishmalar tarkibiga doimiy qoʻshilmalar … Читать далее
KOBALT (Cobaltum), Co — Mendeleyev davriy sistemasining VIII guruhiga mansub kimyoviy element. Tartib raqami 27, at. m. 58,9332. K. metalini ilk bor 1735-y. da shved kimyogari Yu. Brand rudalardan ajratib olgan. Uzoq, vaqtgacha Kobaltni rudadan ajratib olish mumkin boʻlmagan, shuning uchun Kobold deb atalgan (nem. Kobold togʻ va konlarda yashaydigan jin demakdir; metall Kobalt nomi … Читать далее