KARBONATLAR (lot. carbonis – koʻmir) — karbonat kislota (N2SO3) tuzlari. Normal, yaʼni SO, anionli oʻrta (mas, K2SO3), NSO3 anionli nordon (gidrokarbonatlar, mas, KNSO,) va asos (mas, Si2(ON)2SO3 — malaxit) K. ga boʻlinadi. Ishqoriy metallar, ammoniy va talliyning normal Karbonatlari suvda yaxshi eriydi. Ularning suvdagi eritmasi ishqoriy reaksiyali. Bariy, kalsiy, stronsiy va qoʻrgʻoshin (2 valentli) Karbonatlari … Читать далее
MIKROBIOLOGIYA SANOATI — sanoat tarmogʻi; i. ch. jarayonida turli nooziq-ovqat xom ashyo turlari (neft va gaz uglevodorodlari, gidrolizatlar, yogʻoch)dan va qand lavlagi, makkajoʻxori, moyli va yormabop ekinlar va b. ning donini sanoatda kayta ishlash chiqitlaridan qimmatli mahsulotlarni mikrobiologik sintez qilib olishga asoslanadi. Oqsilvitaminli konsentratlar, aminokislotalar, vitaminlar, ferment preparatlari, antibiotiklar, oʻsimliklarni zararkunanda va hasharotlardan himoya qilishda … Читать далее
MANIPULYATOR — 1) mashinasozlikda zagotovka yoki buyumning vaziyatini oʻzgartirib turish bilan bogʻliq boʻlgan qoʻshimcha operatsiyalarni bajarish uchun muljallangan mashina yoki qurilma. Asosan shtativlar, richag va tutqichlardan iborat. Prokatlash, bolgʻalash, presslash va payvandlash ishlarida koʻproq qoʻllaniladi; 2) ishlash qiyin va xavfli joylarda odam kuli bilan qilinadigan operatsiyalarni bajarish uchun muljallangan moslama, qurilmalar va mashina (sanoat roboti). … Читать далее
KLERMON-FERRAN — Fransiyaning markaziy qismidagi shahar. Als daryosi vodiysida, Pyui-de-Dom departamentining maʼmuriy markazi va Overn tarixiy viloyatining bosh shahri. Aholisi 141 ming, shahar atrofi b-n 204,7 ming kishi (1999). Transport yoʻllari tuguni. Mamlakatda rezina buyumlar (avtomobil shinalari, poyabzal, texnik rezina va b.) i. ch. ning yirik markazi. Metallsozlik, mashinasozlik, toʻqimachilik, poligrafiya, qogʻoz, kimyo va oziq-ovqat … Читать далее
KATANIYA — Italiyadagi shahar va port. Sitsiliya o. ning sharqiy sohilida. Etna vulkanining etagida. Kataniya provinsiyasining maʼmuriy markazi. Aholisi 330 ming kishidan ziyod (1990-y. lar oʻrtalari). Kataniya — transport yoʻllarining muhim tuguni. Oʻrta dengiz sohilidagi port. Kema remonti, verf, q. x. mashinasozligi, neftni qayta ishlash, kimyo va radioelektronika sanoati, oziq-ovqat, shoyi va ip gazlama, yogʻochsozlik, … Читать далее
MALME — Shvetsiyaning jan. dagi shahar. Malmyoxus lenining maʼmuriy markazi. Aholisi 234 ming kishi (1998). Lund, Trelleborg, Vellinge va b. shaharlar bilan Katta Malme shahar aglomera-siyasini tashkil etadi. Eresunn boʻgʻozidagi port. Avtomobil paromi orqali Kopengagen sh. (Daniya) bilan bogʻlangan; Trelleborg — Zasnis (Germaniya) t. y. paromi bor. M. — mamlakatning muhim sanoat markazlaridan. Mashinasozlik (jumladan, … Читать далее
MAYDALAGICH, maydalash mashinasi — I ) texnikada — qattiq materiallar (rudalar, kumir, fosforitlar va b.)ni mayda (5 mm dan kichik) zarralarga aylantirish uchun moʻljallangan mashina — tegirmon. Konchilikla foylali qazilmalarni boyitish uchun, metallurgiya, kimyo va sement sanoati, qurilish va b. sohalarda qoʻllaniladi. Foydali qazilmalarni, kimyo va sement sanoati materiallarini maydalash uchun, asosan, barabanli (sharli, sterjenli, … Читать далее
MOGILYOV — Belorussiyadagi shahar, Mogilyov viloyati markazi. Dnepr daryosi sohillarida joylashgan. T. y. va avtomobil yoʻllari tuguni. Dnepr daryosidagi pristan. Aeroport bor. Aholisi 371,4 ming kishi (1998). Mogilyov viloyat sanoat mahsulotining yarmini beradi. Muhim tarmoqlari: metallsozlik va mashinasozlik (avtomobil, qurlish materiallari sanoati uchun asbob-uskunalar ishlab chiqariladigan «Strommashina», «Elektrodvigatel», metall konstruksiyalar, lift z-dlari), kimyo («Lavsan» sintetik … Читать далее
TULA — RF Tula viloyatidagi shahar, viloyat markazi, qahramon shahar, Upa daryosi (Oka irmogʻi) boʻyida. Moskvadan 193 km jan. da. Tula tuguni. Aholisi 519 ming kishi (1998). Shahar 4 maʼmuriy tumanga boʻlingan. Tula 1146-y. dan maʼlum boʻlib, Ryazan knyazligi tarkibida edi. 1503-y. dan Moskva davlati tarkibida. 16—17-a. larda Rus davlatining jan. chekkasidagi muhim mustahkamlangan istehkom. … Читать далее
TATARISTON (Tatarstan), Tatariston Respublikasi — Rossiya Federatsiyasi tarkibidagi respublika, Sharqiy Yevropa tekisligida joylashgan. Mayd. 68 ming km2, Aholisi 3,8 mln. kishi (2002). Poytaxti — Qozon sh. 43 tuman, 20 shahar, 20 shaharcha bor. Davlat tuzumi. Tatariston — respublika. Davlat boshligʻi prezident. Qonun chiqaruvchi hokimiyatni Davlat kengashi (parlament), ijrochi hokimiyatni Vazirlar Mahkamasi (hukumat) amalga oshiradi. Tabiati. … Читать далее