ELEKTROD (elektro… va yun. poyok — yoʻl) — 1) payvandlash elektrodi — payvandlash, eritish yoki kesib tushirish vaqtida detalga elektr toki beradigan element (plastinka, rolik yoki sterjen). Metall, kamdankam hollarda koʻmir sirtiga legirlovchi,, oksidlovchi va barqarorlovchi kimyoviy modda qoplab tayyorlanadi. Elektrodning eriydigan, erimaydigan (volfram va uglerodli poʻlat sterjenlar) va kontakt payvand uchun moʻljallangan turlari bor. … Читать далее
BRAUNIT (19-a. nemis olimi M. Braun nomidan) — murakkab oksidlar sinfiga mansub mineral. Kvadrat sistemada kristallanadi. Koʻpincha donador agregatlar uyumi koʻrinishida uchraydi. Rangi qoraqoʻngʻir yoki kulrang. Yarim metallsimon yaltiraydi. Qattiqpigi 6 — 6,5. S. ogʻ. 4,7—4,9. Baʼzan suyet magnitlangan ham boʻladi. Gidrotermal yertomirlarda, kontakt — isgamorfik jinslarda uchraydi. Yirik ruda konlari marganes oksidiga boy regional … Читать далее
FLOGOPIT (yun. phlogopos — olov rangli, qizgʻish) — varaqsimon silikatlar sinfiga mansub mineral, biotit — F. izomorf katoridagi magnezial kam temirli slyuda (Mg/Fe>2). Kimyoviy tarkibi (KMg, Fe)3[AlSi3Ol0] (ON, F)2; aralashma holida Na2O (8% gacha), TiO2 (9% gacha), MnO (18% gacha — manganofillit), shuningdek, Rb, Cs, Va va b. boʻladi. Monoklin singoniyada kristallanadi. Agregatlari varaqsimon, plastinkasimon, … Читать далее
FOTOREZISTOR (foto va rezistor) — elektr qarshiligi yoritilganligiga bogʻliq boʻlgan yarimoʻtkazgichli rezistor; optoelektronika asbobi. Fotorezistorning asosiy qismi dielektrik asosga surilgan yorugʻlik sezgir yarimoʻtkazgich qatlami (qoʻrgʻoshin yoki kadmiy sulfidlari, kadmiy selenidi va b.) yoki yarimoʻtkazgich plastinkasi. Qatlam (plastinka)ga tok oʻtkazuvchi kontakt (elektrod) lar joylashtiriladi. Namlik va b. taʼsirlardan sakdash uchun Fotorezistor maxsus qoplamaga olinadi yoki germetiklanadi. … Читать далее
PANTOGRAF (pan… va graf) — 1) bir masshtabdagi chizma plan va xaritalar-. ni boshqa (odatda, kichik) masshtabda va, aksincha, koʻchirib chizadigan asbob. Turli oʻlcham va konstruksiyalarda yasaladi. Uning osma gʻildirakchali va b. xillari boʻladi. Asl nusxa masshtabi b-n koʻchirilayotgan nusxa masshtabi nisbatini xoxlagancha uzgaotirish mumkin; 2) motorli vagon yoki elektrovoz tomiga oʻrnatilib, kontakt tarmogʻi simidan … Читать далее
POZITIV (lot. positivus — musbat, ijobiy) — fotografiyada — fotosuratga yoki kinoga olish obyekti (odam, manzara va b.) da ranglar (yorugʻliksoya) nisbati qanday tarqalgan boʻlsa, fototasvirda xam shunday nis-batda aks etadigan haqiqiy tasvir Poziriq mozorqoʻrgʻonlari: mozorqoʻrgʻondan topilgam egar va misdan ipshppgan chilimlar. Ermitaj, Sankt-Peterburg (foto yoki kinotasvir); negativnint aksi. Oq-qora tasvirda yorugʻliksoya nisbati, rangli tasvirda … Читать далее
MACHTA (gollandcha angra mast — tik) — antennalar, signalizatsiya va aloqa asboblari (kurilmalari), projektorlar, yelkanlar, kuzatish maydonchalarini mahkamlash, simlarni tortish uchun moʻljallangan tik (vertikal) inshoot. Machtaning metall (trubalar va burchakliklardan yasalgan), yogʻoch va temir-betonli xillari bor. Maxsus qurilmalar (ankerlar)ga mahkamlangan poʻlat tortqilar Machtani tik ushlab turadi. Kemalarda (kema tumshugidan keyin keladigan Machta — fokmachta, ikkinchisi … Читать далее
KONTAKT MINERALLARI — ikki xil togʻ jinsining tutashgan (kontakt) zonasida hosil boʻlgan minerallar. Ular yer yuzasidan maʼlum chuqurlikda katta bosim va haroratda sovib qotayotgan magma bilan atrofidagi choʻkindi togʻ jinslarining oʻzaro reaksiyaga kirishishidan (mas, biotit, amfibollar, andaluzit, kordiyerit, kvars, kalsit, marmar va b.) va magma qotgandan soʻng ajralib chiqadigan yuqori t-rali bugʻ va gaz aralash … Читать далее
TERMOMETRIYA (termo… va…metriya) — amaliy fizika va metrologiyaning bir boʻlimi; trani oʻlchash usullari va vositalarini oʻz ichiga oladi. Termometriyada amalga oshiriladigan oʻlchashlar, asosan, Xalqaro amaliy t-ra shkalasiga asoslanadi. Termometriya oʻlchanayotgan t-ra diapazoni, oʻlchash aniqligi va sharoitiga qarab t-ra oʻlchashning yangi usullarini oʻrganadi; t-ra shkalalarini aniqlash, etalon va namunaviy oʻlchov asboblari, t-ra oʻlchaydigan barcha asboblarni tekshirish … Читать далее
DERMATITLAR — terining yalligʻlanishi. Tashqi muhit taʼsirotlari: terining ishqalanib shilinishi, ezilishi, kuyishi, sovuq urishi, unga nur (rentgen, radioaktiv va quyosh nurlari), turli dorilar (sulfanilamidlar, antibiotiklar) va kimyoviy moddalar taʼsir etishi, bit, burga, kandala, chivin, kana chaqishi, shuningdek, baʼzi oʻtlar (mas, qichitqi oʻt) D. ga sabab boʻladi. Shartsiz taʼsirotlar (mas, qaynagan suv) tufayli roʻy bergan Dermatitlarda … Читать далее