KONDENSATOR (lot. condenso — zichlayman, quyultiraman) — 1) issiqlik texnikasida — gazsimon modda (bugʻ) ni kondensatlovchi apparat; issiqlik almashinish apparatining bir turi. Kondensatorning sirtqi va kontakt (yoki aralashtiruvchi) xillari bor. S i r t q i K. da suv bugʻi ichidan sovuq suv oqadigan quvur devoriga tegib kondensatlanadi. Kontakt Kondensatorda suv bugʻi bevosita sovituvchi suvga … Читать далее
TERMOPARA — t-ra datchigi. Har xil jinsli oʻzaro ulangan elektr oʻtkazuvchi 2 element (odatda, metall yoki yarimutkazgich)dan iborat. Ishi Zeyebek effektita asoslangan. Oʻtkazgich elementlarining kontaktlari (odatda, kavshar choki) turli trada boʻlsa, Termopara zanjirida termoelektr yurituvchi kuch (e. yu. k.) vujudga keladi, bu e. yu. k. ning kattaligi «issiq» va «sovuq» kontakt lar trasi farqiga hamda … Читать далее
SARGARDON VOLFRAM-QALAY KONI — Toshkent viloyatida, Chatqol rudali r-nidagi kon. Zaxiralari kam boʻlsa ham lekin tarkibi boy rudali konlarga kiradi. Kon quyi karbon davriga mansub karbonat jinslari va ularni yorib chiqqan granit intruzivlari, kvarsli porfir va siyenit porfir daykalaridan tarkib topgan. Karbonat jinslari, asosan, ohaktosh, bir oz dolomit va dolomitli ohaktoshlardan iborat. Kon intruziv massivining … Читать далее
TROLLEYBUS (ing. troley — kontakt simi va bus — avtobus) — kontakt tarmogi (koʻchalarga tortilgan sim) dan 2 «shoxi» (dugasi) orqali tok bilan taʼminlanadigan relssiz shahar elektr transporti. Trolleybus yaratish va undan foydalanish ishlari 19-a. 80-y. larida Germaniyada olib borilgan. Trolleybusni ishlab chiqishda kontakt tarmogʻidan tok olish masalasi ancha qiyin boʻlgan. Trolleybus dastlab 20-a. 30-y. … Читать далее
HARF TERISH MASHINALARI — matbaa bosma qolipi matn qismini tayyorlash uchun moʻljallangan mashinalar. Birinchi Harf terish mashinalari 19-a. boshlarida yaratildi va matn satrlarini ayrim litera (harf) lardan terishni mexanizatsiyalashga imkon berdi. 1822-y. da ingliz ixtirochisi U. Chyorch klaviaturali litera terish ( litera-nabor) mashinasini yasadi. 1866 — 67 y. larda rus ixtirochisi P. P. Knya-ginskiy perfolentali … Читать далее
BULOQLAR, chashmalar — yer osti suvlarining tabiiy holatda yer yuzasiga chiqishi (quruqlikda yoki suv ostida). Buloqlar suvli qatlamlarni daryo vodiylari, jarliklar, koʻl choʻkmalari kesib oʻtishidan, tektonik yoriklar, otqindi va choʻkindi jinslar kontakt zonalari mavjudligidan, suvli jinslar filtratsiya xossasining bir xil emasligidan paydo boʻladi. Buloqlar 2 ga boʻlinadi: 1) qaynar Buloqlar — yer ostidan gidrostatik bosim, … Читать далее
BOSMA PLATA — bosma montaj usulida tok oʻtkazgichlari va kontakt «tugmachalari» oʻrnatilgan hamda metallangan (oʻtish) va metallsiz (mahqamlash) teshiklari qilingan plastinka. U getinaks, tekstolit va b. materialdan yasaladi. Plataga oʻrnatiladigan rezistorlar, diodlar, kondensatorlar va h. k. biror usulda (mas, fotokimyoviy usulda) yupqa va ensiz elektr oʻtkazuvchi lentalar yordamida bir-biriga ulanadi. Bosma plata radioelektron qurilmalarda qoʻllaniladi. … Читать далее
SKARNLAR (shvedcha scarn, aynan — loy, chiqindi) — metasomatik togʻ jinslari. Ohaktoshli magnezialtemirli silikatlar va alyumosilikatlardan tarkib topgan; magmatik togʻ jinslarining yuqori trali kontakt oreoli zonasida karbonatli jinslarning qaynoq magmatogen eritma vositasida magma, intruziv yoki boshqa alyumosilikat jinslar b-n oʻzaro kimyoviy taʼsiri natijasida hosil boʻladi. SaMgFe silikatlari va alyumosilikatlari (diopsidgedenbergit qatorining piroksenlari va grossulyarandradit qatorining … Читать далее
DIOPSID (di… va yun. opsis — koʻrinish) — jins hosil qiluvchi mineral. Monoklin piroksenlar guruhining silikata. Monoklin singoniyali. Kimyoviy formulasi CaMg[Si2O6]. Och yashil, kulrang, shishadek yaltiroq. Qattiqligi 5,5—6,0. Zichligi 3,3—3,4 g/sm3. Odatda notoʻgʻri shaklli kristallar holida piroksenit, peridotit, gabbro, diabaz, diorit, siyenit, kontakt skarnlarida va b. otqindi va metamorfik jinslarda uchraydi. Oʻzbekistonning deyarli hamma toglaridagi … Читать далее
ROGOVIKLAR — 1) zich, mayda donali tof jinsi, oʻziga singdirgan jinsga intruziyaning taʼsiri natijasida vujudga keladi (q. Kontakt metamorfizm). Metamorfizmga uchragan dastlabki jinslar tarkibiga koʻra farq qiladi. Gilli jinslar tarkibida kordiyerit, andaluzit, sillimanit, granat, biotit, dala shpati boʻlgan Rogoviklar ga; bazaltlar va ularning tuflari, grauvvakkilar — piroksenli, asosiy plagioklazli, shox aldamchi Rogoviklar ga; mergellar vollastonitli, … Читать далее