KOʻCHMANCHILIK — chorvachilikning maxsus shakli va bunday xoʻjalik b-n hayot kechiruvchi qabilalarning turmush tarzi. «K» atamasi baʼzan kengrok, tushunchada, qatto ovchilik, baliqchilik va terimchilik bilan kun kechiruvchi qabilalarning faoliyati va yashash yoʻsini maʼnosida ham talqin etiladi (mas, Avstraliya aborigenlari, Amerika indeyslari va b.). Yovvoyi hayvon turlarini xonakilashtirish (Osiyo, Shim. Afrika va Jan. Yevropada) neolit (yangi … Читать далее
BUXORO XONLIGI (amirligi) — uzbek davlatchiligi tizimidagi xonliklardan biri (16—20-a. boshlari). 1533-y. gacha mamlakat markazi Samarqand boʻlgan. Ubaydullaxon davrida (1533—39) poytaxt Buxoroga koʻchirilgan va xonlik Buxoro xonligi nomini olgan. 1510-y. Marv yonida Shayboniyxon shoh Ismoil I Safaviy qoʻshinlaridan yengilib halok boʻlgandan keyin Movarounnaxr temuriylardan Zahiriddin Muhammad Bobur qoʻliga oʻtadi. Lekin, koʻp oʻtmay shayboniylar yana Movarounnahrni … Читать далее
KATTAQOʻRGʻON TEATRI, Abdulhamid Majidiy nomidagi Kattaqoʻrgʻon shahar oʻzbek drama teatri — Samarkand viloyatidagi teatrlardan biri. 1920-y. da havaskorlik toʻgaragi sifatida tashkil etilib, 1921-y. 15 yanv. da Ziyo Sayd va Moʻmin Muhammadjonovning «Qonli kun» («Toshkent isyoni») spektakli bilan ochilgan. D. Sohibov, R. Eshjonov, H. Burhonov, M. Hamroyev, A. Murodov, G. Sayfuddinova, X. Bekqobulova, Z. Burnasheva, X. … Читать далее
SUV MUHOFAZA ZONASI — daryo, kanal, suv ombori va b. suv manbalarini eroziya mahsulotlari, kasal tarqatuvchi mikroorganizmlar, kimyoviy va organik moddalar bilan ifloslanishdan saklash uchun xizmat qiladigan tabiiy oʻrmon yoki ekilgan daraxtzor mintaqasi. Suv muhofaza zonasining kengligi bir necha yuz metrdan oʻnlab kilometrgacha boʻlishi mumkin. Suv muhofaza zonasida oʻrmon xoʻjaligini yuritishning maxsus tartibi joriy qilinadi: … Читать далее
URUGʻCHILIK — oʻsimlikshunoslikning navdor urugʻlikni yalpi koʻpaytirish bilan shugʻullanadigan tarmogʻi; fan va i. ch. sohasi. Urugʻchilik urugʻshunoslik va seleksiya b-n chambarchas bogʻliq. Nav yangilash, nav almashtirish uchun q. x. ekinlarining yuqori sifatli navdor urugʻligini yetishtirish usullarini ishlab chiqish va ekinlar urugʻini yalpi koʻpaytirish b-n shugʻullanadi. Urugʻchilikning asosiy vazifalari — yangi va r-nlashtirilgan navlarning qimmatli xoʻjalik … Читать далее
SUV HOVUZI — Kattaqoʻrgʻon tuma«idagi shaharcha (1947-y. dan). Tumanning jan. da, Kattaqoʻrgʻon sh. dan 5 km, tuman markazi (Payshanba)dan 15 km uzoqlikda joylashgan. Yaqin t. y. stansiyasi — «Kattakoʻrgʻon» (5 km). Aholisi 5,9 ming kishi (2000). Aholining asosiy qismi Kattaqoʻrgʻon suv ombori bilan bogʻliq suv xoʻjapigi tashkilotlarida ishlaydi. Shaharchada 2 umumiy taʼlim maktabi (1100 dan … Читать далее
PAXTA TOZALASH SANOATI MASHINASOZLIGI — paxta tozalash sanoa-piat mashina-texnikalar bilan taʼminlaydigan ogʻir mashinasozlik tarmogʻi. Paxta tayyorlash maskanlari, paxta to-zalash z-dlari uchun texnologik qurilmalar (paxtani tayyorlash, quritish, tozalash, saklashda qoʻllaniladigan mashi-nalar va mexanizmlar), arrali va joʻvali (valikli) jin mashinalari, linterlar, tola tozalagichlar, chigit saralash va tozalash mashinalari, transportyorlar, paxta gʻarambuzgichlari, paxta uzatkichlar, tunnel ochish mashinalari, paxta … Читать далее
SAMARQAND VILOYATI — OʻzR tarkibidagi viloyat. 1938-y. 15 yanv. da tashkil etilgan. Shim. va gʻarbdan Navoiy viloyati, jan. dan Qashqadaryo, jan. sharkdan$ Jizzax viloyati bilan chegaradosh. RYayd. 16,8 ming km2. Aholisi 2824,9 ming kishi (2004). Tarkibida 14 tuman (Bulungʻur, Jomboy, Ishtixon, Kattaqoʻrgʻon, Narpay, Nurobod, Oqdaryo, Payariq, Pastdargom, Paxtachi, Samarqand, Toylok, Urgut, Qoʻshrabot) (tumanlar haqida alohida … Читать далее
STRASHENSKIY (Moldaviyadagi Strashena shaharchasi nomidan) — oʻrta kechpishar xoʻraki uzum navi. Moldaviya uzumchilik va vinochilik i. t. in-tida Kattaqoʻrgʻon x Dodrelyabi duragayini murakkab turlararo duragay Muskat de Sen Valye bilan chatishtirib chiqarilgan (M. SJuravel, G. M. Borzikova, I. P. Gavrilov, N. I. Guzun). Tupi kuchli oʻsadi. Barglari yirik, yumaloq, uchbesh boʻlmali, chetlari sal kertikli va … Читать далее
QALANDARXONA MASJIDI — Samarqand viloyati (Kattaqoʻrgʻon hududi) dagi meʼmoriy yodgorlik (1909 — 10). Nurilla Maxsum rahbarligida qurilgan. Masjid xonaqoh, ayvon, bosh tarzi oldidagi katta hovuz va minoradan iborat. Xonaqoh murabba tarhli, toʻrt ustunli; 9 boʻlakka boʻlinib markaziy qismiga hovuzak ishlangan shifti va ustunlari serhasham bezatilgan. Ayvon shiftidagi naqshlar hamda murakkab muqarnasli hovuzaklar jozibador; minora gʻishtlari … Читать далее