BUXORO YAHUDIYLARI, Oʻrta Osiyo yahudiylari (oʻzlarini «isroel», «bane iyeroel», «yahudiy-tojik» deb atashadi) — Oʻrta Osiyonyng turli shaharlarida yashaydigan etnik guruh. B. ya. atamasi birinchi boʻlib 16-a. da paydo boʻlgan. Buxoro yahudiylarining oʻtmishdagi u mumiy soni haqida aniq maʼlumot yoʻq. Ingliz missioneri Volf amir Nasrullaxon hukmronligi davri (1826—60)da Buxoroda 10 ming yahudiy yashaganligini koʻrsatib oʻtgan. Aholini … Читать далее
BALIQCHI TUMANI — Andijon viloyatidagi tuman. Viloyatning shim.gʻarbiy qismida. 1926-y. 29 sent. da tashkil etilgan. Namangan viloyatining Norin tumani va Andijon viloyatining Izboskan, Shahrixon, Oltinkoʻl, Boʻz, Ulugʻnor tumanlari bilan chegaradosh. Mayd. 0,34 ming km2. Aholisi.41,6 ming kishi (2000). Baliqchi tumanida 9 qishloq fuqarolari yigʻini (Alimbek, Baliqchi, Boʻston, Guliston, Oxunboboyev, Siza, Xoʻjaobod, Eski Haqqulobod, Oʻrmonbek) bor. … Читать далее
BOGʻOT TUMANI — Xorazm viloyati tarkibidagi tuman. 1926-y. 29 sent. da tashkil etilgan (1930 va 50-y. larda bir necha marta yondosh tumanlarga qoʻshib yuborilgan va qayta tiklangan, 1970-y. 7 dek. da qayta tashkil etildi). Bogʻot tumani Xorazm viloyatining jan. sharqiy qismida joylashgan. Gʻarb va shim. da viloyatning Yangiariq va Xonqa tumanlari, Amudaryo b-n, sharkda Hazorasp … Читать далее
VARIKOTSELE (lot. varix — kengaygan vena va yun. kele — oʻsma) — erkaklar urugʻ tizimchasi venasining kengayishi va uzayishi. Koʻproq urugʻ tizimchasi venasining buyrak venasiga burchak hosil qilib qoʻshilishidan vujudga keladi. Baʼzan ogʻir jismoniy ish qilish sabab boʻladi. Varikotseleda asosan urug tizimchasining chap tomoni kasallanadi; 17—30 yoshli kishilarda uchraydi, bolalar va keksalarda ahyon-ahyonda kuzatiladi. Urugʻ … Читать далее
BUDDIZM (Budda nomidan olingan) , Buddaviylik — jahonda keng tarqalgan dinlardan biri (xristianlik va islom dini bilan birga). Unga eʼtiqod qiluvchilar taxm. 500 mln. dan ortiq. Mil. av. 6—5-a. larda Hindistonda paydo boʻlgan. Markaziy Osiyo, Jan. Sharqiy Osiyo mamlakatlarida va Uzok. Sharqda tarqalgan. Hoz. kunda B. Shri Lanka, Myanma (Birma), Tailand, Laos, Kamboja, Vyetnam, Tibet, … Читать далее
VILOYATI FAQIH (arab.fors.-fa-qihning hukmronligi) — islom huquqshunosligi asosida boshqariladigan davlat tuzumi. Ilk islomda bundam tushuncha oxir zamon yakinlaщganda amalga oshadigan eng adolatli ijtimoiy tuzumni anglatgan. Shialik bu tushuncha «yashiringan imom maxdiy»-ning kelishi va adolat oʻrnatishi haqidagi gʻoyaga bogʻlangan. 1979-y. dagi Eron islom inqilobi natijasida bu gʻoyani amalga oshirish, amalda imom zimmasiga yuklash mumkinligi haqidagi aqidalar … Читать далее
BIOORGANIK KIMYO INSTITUTI, Oʻzbekiston FA O. S. Sodiqov nomidagi bioorganik kimyo instituti — i. t. muassasasi. 1977-y. da Oʻzbekiston FA tarkibidagi bioorganik kimyo boʻlimi (1973) negizida tashkil etilgan. Intga asoschisi akad. O. S. Sodiqov nomi qoʻyilgan. Intning asosiy fundamental ilmiy yoʻnalishi hayvon va oʻsimliklar organizmidagi bioorganik kimyo jarayonlarini, yaʼni yuqori va quyi molekulyar tabiatga ega … Читать далее
VENA TOʻGARAGI — falsafiy toʻgarak, mantiqiy pozitivizm asoslarini ishlab chiqqan. 1922-y. Vena sh. da vujudga kelgan. Asoschilari — M. Shlik, O. Neyrat, F. Kaufman, K. Gyodel va b. 1926-y. dan — R. Karnap. V. t. ning falsafiy konsepsiyasi E. Max, L. Vitgenshteyn, B. Rassel hamda oʻtmishdagi falsafaning empirik va ratsionalistik, panlogistik anʼanalari taʼsirida shakllandi va … Читать далее
VANUATU, Vanuatu Respublikasi (Ripablik blong Vanuatu) — Tinch okeanning jan.-gʻarbiy qismida joylashgan Yangi Gebrid o. lari (80 oroldan iborat) dagi davlat. Bu orollarning eng yiriklari Espiritu-Santo, Ambrim, Malekula, Maevo, Efate. Mayd. 12 190 km2. Aholisi 189,6 ming kishi (1990-y. lar oxiri). Poytaxti — Port-Vila sh. Maʼmuriy jihatdan 6 provinsiyaga boʻlingan. Davlat tuzumi. V. Respublikasi Buyuk … Читать далее
VYURSBURG MAKTABI — 20-a. boshlarida psixologiya va falsafada yuzaga kelgan yoʻnalish. Asoschisi — Vyursburg un-ti (Germaniya) prof. O. Kyulpe. Uning rahbarligida K. Byuler, N. Ax, A. Messer, O. Zels, K. Marbe, G. Uott kabi taniqli psixologlar ijod etganlar. Vyursburg maktabi vakillari tafakkur va iroda xususiyatlariga taalluqli muammolar bilan mashgʻul boʻlgan. Tadqiqot uslubiyati oʻz-oʻzini eksperimental kuzatishdan … Читать далее