MOXORA, noʻxat shoʻrva — suyuq taom. Qoʻy yoki mol goʻshtini boʻlaklarga boʻlib, suyaklari chopiladi, qozonga sovuq suv quyib, ivitib qoʻyilgan noʻxat b-n birga 1,5 soat davomida mildiratib qaynatiladi. Qaynab chiqqach, yuzidagi koʻpigini olib, toʻgʻralgan piyoz, butun yoki boʻlaklarga boʻlingan sabzi bilan kartoshka solinadi, qaynatish sust olovda davom ettiriladi. Tuzini rostlab, har bir kosaga bir boʻlakdan … Читать далее
MENTOL, 3-l-mentanol, S10N20O — yalpiz hidli, taxir mazali rangsiz kristall. Mol. m. 156, 26. 4 ta izomeri bor. Spirt, efir, xlorofrom, benzol, skipidar, sirka kislotada yaxshi, suvda yomon eriydi. Mentol kimyoviy reaksiyaga faol kirishadi. Sanoatda choʻl yalpizi moyidan olinadi. Sintetik yoʻl bilan xam olish mumkin. Oziq-ovqat sanoatida likyor, konfet i. ch. da, atir-upa, tish yuvish … Читать далее
METILETILKETON (2-butanon) , SN3SOS2N5 — atsetonni eslatuvchi hidli, rangsiz, uchuvchan suyuklik. Mol. m. 72,12. Suyuklanish t-rasi —86,3°, qaynash t-rasi 79,6°, zichligi 805 kg/m3. Suvda eruvchanligi massasi jihatdan 26,8%. Suv bilan azeotrop aralashma (qaynash t-rasi 73,41°; 88,7% M.) hosil qiladi. Organik erituvchilar bilan yaxshi aralashadi. Alifatik ketonlarga tavsifli kimyoviy xossalarni namoyon qiladi. Sanoatda Metiletilketon butenlardan olinadi. … Читать далее
METAN (kon gazi, botqoq gazi) , SN4 — rangsiz, hidsiz gaz. Mol. m. 16,04. Suvda kam eriydi, etanol, efir, uglerod (1U)-xlorid va uglevodorodlarda eriydi. Metan — toʻyingan uglevodorod qatorining dastlabki vakili boʻlib, boshqa alkanlar singari radikal oʻrin almashinish reaksiyalari (galogenlash, sulfoxlorlash, sul-fooksidlash, nitratlash va b.)ga kirishadi. Metan — tabiiy va kon gazlarining asosiy qismini tashkil … Читать далее
MAHSI, massi — mayin, pishiq qoʻy yoki echki terisidan tayyorlanadigan poshnasiz, baland qoʻnjli poyabzal. Hozir kalta qoʻnjli turi ham mavjud. Tag charmi yalang qavat va yumshoq boʻlgani uchun kalish yoki kavush bilan kiyiladigan milliy oyoqkiyimi. Mahsi musulmon xalqlari orasida qadimdan keng tarqalgan. Oyoqni sovuqsan asraydi, boldirni issiqtutadi. Mahsiga oʻxshash oyoq kiyimlari tasvirini Afrosiyob devoriy rasmlari … Читать далее
MAZOHIDOVA Rahima (1930.8.3, Qoʻqon) — xonanda va aktrisa. Oʻzbekiston xalq artisti (1976). Ijodiy faoliyatini Mazohidova Qoʻldoshev raxbarligidagi badiiy havaskorlik toʻgaragida boshlagan (1948-54). Qoʻqon musiqali drama teatrida ishlagan (1954 — 94). Qoʻqon shahar 1-madaniyat uyi koshida «Omon yor» ayollar folklor ansambli tashkilotchisi va badiiy rahbari (1981 i. dan). Teatrda Zebo (U. Hojibekov, «Arshin mol olon»), Tojiniso … Читать далее
MALEIN VA FUMAR KISLOTALAR, sis — va trans-etilen — 1,2dikarbon kislotalar, formulalari tegishlicha I, P. Mol. m. 116,07; rangsiz kristallar. Malein kislotaning suyuklanish t-rasi 140°, zichligi 1590 kg/m3. 130° dan yuqori t-rada fosfat angidrid, atsetilxlorid va b. ishtirokida qizdirilganda degidratlanib malein angidridga aylanadi. Sanoatda benzolni katalitik oksidlash, shuningdek, kroton aldegidni oksidlash yoʻli bilan olinadi. Vino … Читать далее
POLIAMID TOLALAR — poliamidlar eritmasidan tayyorlanadigan sintetik tolalar Poliamid tolalar olish uchun, odatda, mol. m. 15000 dan 30000 gacha boʻlgan chi-ziqsimon poliamidlardan foydalaniladi. Poliamid tolalar pishiq, juda qayishoq, yeyilmaydi, koʻpgina kimyoviy moddalar taʼsiriga chidamli, oʻziga boʻyoq oladi. Konsentrlangan mineral kislotalarda (ayniqsa, qaynatilganda), fenol, krezol va b. da eriydi. Bir xil tolalar termooksidlanishga, yorugʻlik-ka, ayniqsa, ultrabinafsha … Читать далее
PALMITIN KISLOTA, geksadekankislota. SN (SN2) |4SOON — bir asosli toʻyingan karbon kislota, rangsiz kristallar. Mol. m. 256,43; su-yuklanish t-rasi 62,9°, qaynash t-rasi 105°, suvda erimaydi, spirt, benzol, atsetonda 20° da oz, 60°da yaxshi eriydi. Tabiatda keng tarqalgan toʻyingan yogʻ kislota. Barcha tabiiy yogʻlarda trigli-serid holida uchraydi. Palma moyida 32—40%, soya moyida 6,5%, mol yogʻida 25%, … Читать далее
MIKROELEMENTLAR — organizm, oʻgʻit, rudalarda kam mikdorda (odatda, Eng muhim mikroelementlarning asosiy fiziologik va gigiyenik xususnyatlariga taʼsir etadi, immunitet reaksiyalari, qon hosil qilish va toʻqimaning nafas olishida qatnashadi, hayvonlarda yetishmasa ozadi, boʻyi oʻsmaydi, skeleti rivojlanmaydi. Boʻy oʻsishi va organizm rivojlanishiga yordam beradi, qon hosil qilish, immun reaksiyalar va toʻqimaning nafas olishida qatnashadi. Fermentlar tarkibiga kiradi, … Читать далее