MARGANES RUDALARI — tarkibidagi marganes yoki uning birikmalarini ajratib olish iqtisodiy jihatdan manfaatli boʻlgan tabiiy mineral hosilalar. Ruda hosil qiluvchi eng mu-him minerallari (200 dan ortiq): bra-unit (Mp2O3), pirolyuzit (MpO2), manganit (Mp2O3N2O), psilomelan (pMpO2 mMnOpBaOqH2O), rodoxrozit (MpSO3) va b., shuningdek, bir qadar qimmatli hisoblangan ruda hamda turli buyumlar tayyorlanadigan minerallar — rodonit (MnSiO3), gyubnerit (MnWO4), … Читать далее
MAORILAR — Yangi Zelandiyaning tub aholisi. Umumiy soni 320 ming kishi (1990-y. lar oʻrtalari). Maori tilida soʻzlashadi. Hoz. Maorilar — xristian dinining turli oqimlariga (anglikanlar, presviterianlar, katoliklar, baptistlar va b.) eʼtiqod qiladilar. Maorilarning ajdodlari 10—14-a. lar mobaynida Markaziy Polineziyadan Yangi Zelandiya o. lariga kelib oʻrnashib, melanezlarnyapt qad. ajdodlariga qardosh boʻlgan tub aholi bilan qoʻshilib ketganlar. … Читать далее
PROJEKTOR (lot. proectus — oldinga irgʻitilgan) — optik tizimlar yorda-mida lampaning yorugʻlik oqimini maʼlum fazoviy burchak ostida toʻplab yoʻnaltiruvchi yoritish asbobi. Projektorning optik tizimi sifatida koʻzgu va linzalar, yorugʻlik manbai sifatida yoyli lampa va maxsus choʻgʻlanma lampalar ishlatiladi. Uzoqni va yaqinni yoritadigan, signal beradigan xamda yorugʻlikni yoyib sochadigan xillari bor. Uzoqni yoritadigan Projektorda para-bolik qaytargichdan, … Читать далее
POLSHA (Polska), Polsha Respublikasi (Rzeczpospolita Polska) — Markaziy Yevropadagi davlat. Mayd. 312,7 ming km2. Aholisi 38,6 mln. kishi (2002). Poytaxti — Varshava sh. Maʼmuriy jihatdan 16 voyevoda (wojewodztwo) ra boʻlinadi. Davlat tuzumi. Polsha — respublika. Amaldagi konstitutsiyasi 1997-y. 25-mayda qabul qilingan. Davlat boshligʻi — prezident (1995-y. dan Aleksander Kvasnevski), u P. fuqarolari tomonidan umumiy teng … Читать далее
PAYPASLAGICHLILAR (Tentaculata) — dengiz va chuchuk suvda yashaydigan umurtqasiz hayvonlar tipi. Selomik hayvonlarning mustaqil guruhi hisoblanadi. Oʻtroq hayot kechiradi. Bilateral simmetriyali; selomik gavda boʻshligʻi uncha aniq boʻlmagan 3 ta segmentga boʻlinadi. Ogʻizoldi paypaslagichlari yaxshi rivojlangan. Ichagi ilmoqsimon, anal teshigi orqa tomonda ogʻiz teshigi yaqinida joylashgan. Ayirish organlari —1—2 juft metanefridiylar. Qon aylanish sistemasi rivojlangan. Jinsiy … Читать далее
PA-DE-KALE, Duvr boʻgʻozi — Buyuk Britaniya oroli bilan Yevropaning materik qismi (Fransiya qirgʻoklari) orasidagi boʻgʻoz, Shim. dengiz tomonidan La-Mansh boʻgʻoziga kiraverishda. Antropogen davrida quruqlikning choʻkishidan vujudga kelgan. Eng kambar joyi (Duvr bilan Kale sh. lari orasida) 32 km, eng chuqur joyi 64 m. Yirik portlari: Duvr, Kale, Dyunkerk. Duvr — Kale, Duvr—Dyunkerk, Duvr—Bulon oʻrtasida parom … Читать далее
MONTMORILLONIT (Fransiyadagi Monmoriyon sh. nomidan) — qatlamli silikatlar sinfiga mansub gilli mineral. Kimyoviy tarkibi oʻzgaruvchan (Ca. Na) (Mg, Al, Fe)2 [(Si, Al)4O10(OH)2 nH2O. Monoklin singoniyali, kristallik strukturasi qatqat. Rangi oq, kulrang, qoʻngʻir. Qattikligi 1,5—2,5; zichligi 1700—2900 kg/m3. Koʻp alyuminiyli Montmorillonit — beydellit, magniyligi — saponit, temirliligi — nontronit deb ataladi. Ishqorli muhitda har xil jinslarning … Читать далее
MONAKO — Monako poytaxti. Oʻrta dengiz boʻyidagi Dengiz boʻyi Alp togʻlarining turtib chiqqan qoyali qismida joylashgan. Aholisi 2 ming kishi chamasida. Oʻrta dengiz boʻyidagi port. M. — yirik okeanografiya markazi: i. t. in-ti, muzey, akvarium; Xalqaro gidrografiya byurosi ishlab turibdi. Elektrotexnika, radioelektronika, kimyo, farmatsevtika, oziq-ovqat sanoati korxonalari mavjud. Botanika bogi, muzeylar, kutubxona bor. Meʼmoriy yodgorliklardan … Читать далее
MAGNIY (Magnesium), Mg — Mendeleyev davriy sistemasining II guruhiga mansub kimyoviy element; ishkoriy — yer metallarga kiradi. Tartib rakami 12, at. m. 24,305. Tabiiy Magniy 3 ta barqaror izotopdan iborat. 24Mg (78,60%), 25Mg (10,11%), 26Mg (11,29%). Uchta sunʼiy radioaktiv izotopi (23Mg, 27Mg, 28Mg) olingan. Magniyni 1808 i. dastlab ingliz fizigi A. Devi amalgama holida olgan. … Читать далее
PRAYA — Kabo-Verde davlati poytaxti. Santyagu o. ning jan. sohilida. Aholisi 62 ming kishi (1990-y. lar oʻrtalari). Atlantika okeani sohilidagi port (chetga apelsin, shakarqand, kofe chikariladi). Transatlantika dengiz yoʻllari tuguni. Baliq va dengiz mahsulotlarini qayta ishlash korxo-nalari, temir-beton, keramika bu-yumlari z-dlari, mebel, tikuvchilik f-kalari bor. Qurilish materiallari ishlab chiqariladi. Badiiy hunarmandchilik ustaxonalari, maishiy elektrotexnika buyumlarini … Читать далее