MARKS (Marx) Karl (1818. 5.5, Trir — 1883.14.3, London) — nemis faylasufi, iqtisodchi, jamiyatshunos, marksizm asoschisi. Advokat oilasida tugʻildi. 1835—41 y. larda Bonn va Berlin untlarining yuridik f-tlarida oʻqidi. Falsafiy qarashlari yosh gegelchilar taʼsirida shakllandi. 1842-y. «Reyn gazetasi» (Kyoln)ga muharrirlik qildi. 1843-y. Parijga koʻchib keldi. Bu yerda F. Engels bilan doʻstlashdi (1844) va u bilan … Читать далее
MASHINA VA MEXANIZMLAR NAZARIYASI, mexanizmlar nazariyasi — mashina va mexanizmlar uchun umumiy boʻlgan xossalarni urganish va ularni loyihalashning umumiy usullari haqidagi fan. Mexanizmlar nazariyasi va mashinalar nazariyasi deb ataladigan qismlarga boʻlinadi. Mexanizmlar nazariyasi da mashina, asbob yoki apparatning barcha mexanizmlar (yoki mexanizmlar guruhi) uchun umumiy boʻlgan xossalar oʻrganiladi. Mashinalar nazariyasi da — texnikaning turli sohalaridagi … Читать далее
MEMUAR (frans. memoire — xotira, esdalik) , yodnoma, esdalik — real voqeahodisalar ishtirokchisi yoki guvohining oʻtmish haqidagi xotira asari. Memuar uchun voqeaning birinchi shaxs nomidan bayon qilinishi, voqealar va faktik materiallarning koʻpligi, mu-allifning tasvir obyektiga subyektiv munosabatining oʻziga xos shaklda namoyon boʻlishi xarakterlidir. Memuarda real voqealar majmuasi, koʻpincha, siyosiy xronika, biofafik va ilmiy ahami-yatga ega … Читать далее
PIGU (Pigou) Artur Sesil (1877.18.11, Rayd, Uayt o., – 1959.7.3, Kembrij) — ingliz iqtisodchisi, siyosiy iktisodning Kembrij maktabi vakili. Kembrij un-tini tu-gatgan. 1908—43 y. lardashuun-tdaA. Mar-shalldan keyin siyosiy iqtisod kaf. mudiri. «Farovonlik iqtisodiyoti» (1920) asarida iqtisodiyotda eng yuqori ijtimoiy farovonlik oʻsib borayotgan soliklar va subsidiyalar sharoitida davlat bozorlar faoliyatiga kuchli aralashgan holatdagina kuzatilishini koʻrsatib berdi. … Читать далее
MUHAMMAD YUSUF MUNSHIY ibn Xoʻja Baqo (17-a.) — balxlik tarixchi olim, ashtarxonishshraan. Subhonqulixon (hukmronligi: 1680—1702; Balx hokimi: 1651—80), shuningdek, Muhammad Muqimxon (Balx hokimi: 1702—07) saroylarida munshiy boʻlib xizmat qilgan. U Muhammad Muqimxonga bagʻishlangan «Muqimxon tarixi» («Tarixi Muqimxoniy», 1697—1704) asarida Balx va qisman Buxoro xonli-gmning 17-a. dagi ijtimoiysiyosiy tarixini bayon etadi. Bu asar mukaddima va 3 … Читать далее
MUHABBATNOMA — noma janrining mumtoz adabiyotdagi bir turi. Muhabbatnomada oshiqmaʼshuqaning oʻzaro munosabati, kayfiyati va istak-orzusi bayon etiladi. Muhabbatnomaning bosh qahramoni, odatda, oshiq — shoirning oʻzidir. U sevgi taronasining kuychisi sifatida maydonga chiqadi. Lirik qahramon maʼshuqani taʼriftavsif etadi, firoq alami va visol shodligini ifodalaydi. Unda lirika bilan epik tasvir unsurlari uygʻ-unlashadi. Muhabbatnomada shoir oshiq obrazi timsolida … Читать далее
MUHAMMADRASUL RASULIY (1884 — Toshkent — 1935) — oʻzbek maʼri-fatparvari, pedagog. Toshkentdagi Beklarbegi madrasasida oʻqigan. 1907-y. dan rus-tuzem maktablarida dars bergan. 1917-y. dan keyin maktablarda oʻqituvchilik qilgan, savodsizlikni tugatishda faol ishtirok etgan. Rus-tuzem va yangi usuldagi maktablar uchun darsliklar («Rahbari forsiy», «Qiroati forsiy yoxud muntaxabi guliston», «Bolalar bogʻchasi») yozgan. «Rahbari forsiy» kitobi (1911, 1914, 1917-y. … Читать далее
MEMORANDUM (lot. memorandum — esda tutmoqlik) — 1) diplomatik hujjat; biror davlatning diplomatik yoʻl bilan muhokama qilinishi lozim boʻlgan masalalar yuzasidan uz nuqtayi nazarini bayon qilib yozgan nomasi. Odatda, notaga ilova qilinadi yoki boshqa mamlakat vakiliga shaxsan topshiriladi; 2) savdo tizimida hisobkitob, qarzdorlik b-n bogʻliq bulgan xat; 3) biron masala boʻyicha bildirishnoma, xizmat maʼlumotnomasi. Пост … Читать далее
MATEMATIKA (yun. mathematike, mathema — bilim, fan) — aniq mantiyey mushohadalarga asoslangan bilimlar haqidagi fan. Dastlabki obyekti sanoq boʻlgani uchun koʻpincha unga «qisobkitob haqidagi fan» deb qaralganʻ (bugungi Matematikada hisoblashlar, hatto formulalar ustidagi amallar juda kichik oʻrin egallaydi). Matematika eng qad. fan sohasi boʻlib, uzoq rivojlanish tari-xini bosib oʻtgan va buning barobarida «Matematika nima?» degan … Читать далее
PROGRAMMALASH TILI — maʼlumotlar (axborotlar)ni va ularni elektron mashinalarda ishlash algoritmlari (dasturlari)ni bayon qilish uchun moʻljallangan rasmiy til; odamning elektron mashina bilan bogʻlanishi uchun ishlatiladigan shartli belgilar tizimi. Programmalash tili tabiiy til bilan shartli mashina tili orasidagi oʻrinni egallaydi. Programmalash tilining asosiy vazifasi dasturlar tuzish (programmalash) vositasi boʻlishi, yaʼni maʼlumotlarni ifodalash va ularni EHM (kompyuter) … Читать далее