MATEMATIKA (yun. mathematike, mathema — bilim, fan) — aniq mantiyey mushohadalarga asoslangan bilimlar haqidagi fan. Dastlabki obyekti sanoq boʻlgani uchun koʻpincha unga «qisobkitob haqidagi fan» deb qaralganʻ (bugungi Matematikada hisoblashlar, hatto formulalar ustidagi amallar juda kichik oʻrin egallaydi). Matematika eng qad. fan sohasi boʻlib, uzoq rivojlanish tari-xini bosib oʻtgan va buning barobarida «Matematika nima?» degan … Читать далее
PAROVOZ (paro… va rus. vozit — el-tish) — poyezdlarni relyeli yoʻlda tor-tish uchun moʻljallangan oʻziyurar bugʻkuch qurilmasi; lokomotivttt bir turi. Asosiy qismlari: qozon, bugʻ mashina-si, ekipaj va tender. Keng (1524 mm) va tor (1000,900 va 750 mm) izda yuradigan, yuk va yoʻlovchi poyezdlarini tortadigan, manyovr maqsadlarida foydalaniladigan xillari bor. P. da, asosan, kumir, neft, oʻtin … Читать далее
PAVIANLAR (Papio) — martishkalar kenja oilasiga mansub tor burunli maymunlar urugʻi. Tanasining uz. 75 — 80 sm, dumi 50—60 sm, ogʻirligi 25 kg dan ortiq. Juni uzun, baʼzan yol hosil qiladi. Quymich qadogʻi katta, qizil. Z — 5 yoshda voyaga yetadi, boʻgʻozlik davri 170 kun, odatda, bitta bola tugʻadi. Afrika, Arabiston va Sulavesi orolida uchraydi. … Читать далее
MONOXROMATOR (mono… va yun. hroma — rang) , optikada — optik nurlanish (koʻrinadigan yorugʻlik, in-fraqizil yoki ultrabinafsha nurlar)ning murakkab spektridan toʻlqin uzunliklarining tor qismini ajratib beradigan asbob; spektrometr, spektrofotometr, spektrograf va b. asboblarning asosiy qismi. Kirish va chiqish kollimatorlari va disperelovchi (tarkatuvchi) tizim (prizma, difraksion panjara)aan iborat boʻladi. Monoxromator obyektivlari (kollimatorli va fokus lovchi) linzali … Читать далее
MOLEKULYAR GENERATOR — kogerent (fazalari orasidagi nisbat oʻzgarmas boʻlgan) elektromagnit tebranishlarni molekulalarning majburiy kvant oʻtishlari hisobiga generatsiyalaydigan (hosil qiladigan) maxsus qurilma. Unda molekulalar dastlabki energetik holatdan pastroq ichki energetik holatga oʻtadi. Molekulyar generatorda kogerent tebranishlarning generatsiyalanishi yuz berishi uchun ushbu 2 shart bajarilishi lozim: asbobning ish xajmida dastlabki xrlatidagi zarralar soni ichki energiyasi kichikroq boʻlgan … Читать далее
MAYN — Germaniyadagi laryo, Reyn laryosining yirik oʻng irmogi. Uz. 524 km, havzasining mayl. 27,2 ming km:. M. Rotsr-M va Veyser-M irmoklarining qoʻshilishidan qosil boʻlali. Oʻrtacha balanllikdagi togʻlar orasidagi tor vodiy va sertepali tekisliklan oqadi. Qishda va baxrr boshlarida suvi koʻpayadi. Oʻrtacha suv sarfi 170 m!/sek. Daryoning quyilish joyidan 400 km masofala kema qatnayli. Mayn … Читать далее
MELANOZ (yun. melano — qorayaman) — aʼzo va toʻqimalarda (teri, koʻz toʻr pardasi va b.) melaninlar guruhiga mansub jigarrang yoki qora pigmentlarning jadal hosil boʻlishi va ortiqcha yigʻilishi. Tugʻma va turmushda orttirilgan Melanoz farq qilinadi. Tugʻma Melanoz sepkil yoki pigmentli tugʻma dogʻ koʻrinishida namoyon boʻladi. Turmushda orttirilgan Melanoz aksari ichki sekretsiya bezlari (buyrak usti bezlari, … Читать далее
MATBUOT — barcha bosma mahsulotlar majmui; tor maʼnoda davriy nashrlar, asosan, gazeta va jurnallarni ifodalaydi(sinonimi — pressa). Matbuot ijtimoiy ongning oʻtkir va taʼsirchan vositasi sifatida kishilik jamiyatiga doimiy va faol taʼsir koʻrsatadi, jamoatchilik fikrini shakllantiradi, omma ongiga muayyan qarashlarni singdirishda qudratli gʻoyaviy omil hisoblanadi. Matbuot jamiyat hayotini turli (ijtimoiysiyosiy, iqtisodiy-i. ch., ilmiytexnikaviy va b.) yoʻnalishlarda … Читать далее
MAYDONTOL — Qozogʻiston Respublikasi ia Toshkent viloyatidagi daryo. Talas Olatovining jan. garbiy yon bagridan oqib tushali. Maydontol tizmasi b-n Talas Olatovi tutashgan joyda. 350 m balandlikda, uncha katta boʻlmagan 2 ta koʻldai boshlanadi. Uz. 50 km, xavzasi 471 km:. Yuqori oqimida, Toroshuvsoy bilan qoʻshilguncha Chingizsoy deb ataladi. Jan. roqda Oygaying daryosi bilan qushilib. Piskom daryosini … Читать далее
MUHAMMADVALI GʻORI — Andijon viloyati Xoʻjaobod tumanidagi gʻor. Chilustun togʻining shim. yon bagʻrida, 1085 m balandlikda joylashgan. Devon davriga mansub ohaktoshlarda hosil boʻlgan. Gʻorni birinchi boʻlib akad. D. I. Shcherbakov tekshirgan (1931). Gʻor ogʻzi shim.-sharq tomon ochilgan (eni 1,6 m, bal. 2,5 m) . Gʻor shipi va devorlari kalsiy mineralidan tashkil topgan hosilalar bilan qoplangan … Читать далее