POLSHA (Polska), Polsha Respublikasi (Rzeczpospolita Polska) — Markaziy Yevropadagi davlat. Mayd. 312,7 ming km2. Aholisi 38,6 mln. kishi (2002). Poytaxti — Varshava sh. Maʼmuriy jihatdan 16 voyevoda (wojewodztwo) ra boʻlinadi. Davlat tuzumi. Polsha — respublika. Amaldagi konstitutsiyasi 1997-y. 25-mayda qabul qilingan. Davlat boshligʻi — prezident (1995-y. dan Aleksander Kvasnevski), u P. fuqarolari tomonidan umumiy teng … Читать далее
PANTURKIZM (pan… va turk) – turkiy xalqlarni birlashtirish gʻoyasiga Rossiya va Angliya imperiyalari, shuningdek, SSSR tomonidan berilgan rasmiy nom. Bu harakat ildizlari ancha chuqur boʻlsa ham, biroq u 19-a. oxirlari — 20a. boshlarida Usmonli turk sultonligi va chor Rossiyasining turkiy xalqlar yashaydigan hududlarida keng tapkalgan. Yosh turklarncht partiyasi «Ittihod va taraqqiy» bu qarashni oʻz gʻoyasi … Читать далее
MOSKVA — RF poytaxti, Moskva viloyati markazi, federal axamiyatidagi shaxar. RFning yirik siyosiy, iqtisodiy, ilmiy va madaniy markazi. Moskvada Rossiya Federatsiyasi Prezidenta, Federal Majlis, RF hukumati, Konstitutsiyey Sud, Oliy Sud, Oliy arbitraj sudi, RF Prokuraturasi qarorgohlari joylashgan. 10 maʼ-muriy okrugga (Markaziy, Sharqiy, Jan.-Sharqiy, Janubiy, Jan.-Gʻarbiy, Gʻarbiy, Shim.-Gʻarbiy, Shimoliy, Shim.Sharqiy hamda Zelenograd sh.) boʻlingan. Shahar chegarasi, … Читать далее
MAXACHQALA [1857-y. gacha Petrovsk, 1857— 1922-y. larda Petrovsk— Port, 1857-y. dan shahar] — Dogʻiston Respublikasi poytaxti (1923-y. dan). Kaspiy dengizining gʻarbiy sohilidagi port. T. y. st-yasi. Katta Kavkazning etagida. Aholisi 337,2 ming kishi (1998). Maxachqala 1844-y. da Anji-Arka tepaligida pod-sho hukumati harbiy qismlarining Petrovsk tayanch istehkomi sifatida qurilgan. 1896-y. da Vladikavkaz, Rostov-Don va Boku sh. … Читать далее
MAMLAKATNI HAVO HUJUMIDAN MUDOFAA QILISH QOʻSHINLARI — mamlakat hududini havo hujumidan mudofaa qilish maqsadida tuziladi. Qoʻshinning vujudga kelishi va rivojlanish tarixi aviatsiyaning paydo boʻlishi bilan bogʻliq. Aviatsiyadan harbiy maqsadda foydalanish unga qarshi kurashuvchi maxsus qoʻshin tuzish zaruratini keltirib chiqardi. Natijada 1913-y. Fransiyada, 1914-y. Rossiya va Germaniyada havoga qarata otadigan qurollar paydo boʻldi. Keyinchalik dushman aviatsiyasiga … Читать далее
MUHAMMAD ALIXON (taxm. 1803/ 06—1842, Qoʻqon) — Qoʻqon xoni (1822—41). Umarxon va Nodiranmng oʻgʻli. Otasi Umarxon vafotidan keyin 17 yoshida taxtga oʻtirgan. Hukmronlik davrida xonlik hududini kengaytirishga uringan. Jan. Olay togʻ etagidagi tojiklar boʻysundirilgan. Qorategin butunlay, Darvoz, Shugʻnon, Roshan, Vohon faqat nomigagina zabt etilgan. 1829-y. Qashqarga yurish qilgan. Uning bu harakatidan foydalangan Qashqar musulmonlari xitoylarga … Читать далее
MUʼINIDDIN NATANZIY (14-a 2-yarmi — 15-a. boshi) — tarixchi olim. Eronning Isfahon viloyatidagi Natanz qasabasidan. Davlatshoh Samarqandiynint «Tazkirat ush-shuaro» («Shoirlar tazkirasi») asarida yozishicha, 15-a. boshlarida Sherozda Mirzo Iskandar saroyida Haydar Xorazmiy, Hofiz Xorazmiy kabi shoirlar bilan birga Muʼiniddin Natanziy ham yashab, ijod qilgan. 1414-y. dan Hirotda yashagan. Bizgacha Muʼiniddin Natanziyning fors tilida yozilgan «Muntaxab uttavorixi … Читать далее
MUSTAMLAKACHILIK — kuchli dav latlar tomonidan zoʻrlik bilan egallangan mamlakat yoki hududni siyosiy va iqtisodiy mustaqillikdan mahrum etib, oʻziga boʻysundirish, qaram qilish, talash siyosati. 15-a. oxirida Yevropa davlatlari (Portugaliya, Ispaniya, Angliya, Fransiya, Gollandiya) ana shunday siyosat yurita boshlaydilar. Bunday amaliyot 20a. boshida avjiga chikdi, natijada dunyoning katta qismi bir necha imperiyalar oʻrtasida boʻlib olindi. Bu … Читать далее
MUSABOYEV Isʼhoq Qurbonovich (1910.22.10, Fargʻona viloyatining Novkat qishlogʻi) — infeksionist olim, Oʻzbekiston FA akad. (1966), Oʻzbekiston (1955) va Qoraqalpogʻistonda (1965) xizmat koʻrsatgan fan va texnika arbobi. Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan vrach (1944). 2-jahon urushi qatnashchisi. SamTI ni tugatgan (1935). Shu in-t yuqumli kasalliklar kafedrasida assisent (1938 — 41), dotsent (1944—49), mudir va shahar infeksion kasaliklar klinik … Читать далее
MIR ALI HIRAVIY (?, Hirot – 1557) — xattot va shoir. Xattotlik sanʼatini Zayniddin Mahmud va Sultonali Mashhadiydan oʻrgangan. Hirotda Sulton Husayn Mirzo va Buxoroda Abdulazizxon (1529-y. dan) kutubxonalarida xizmat qilgan. Mir Ali Hiraviy nafis xati hamda tez yoza olishi bilan zamondosh xattotlardan ajralib turgan, uz nomiga «Sultoni» yoki «Kotibi Sultoni» unvonini qoʻshib yozish huquqiga … Читать далее