VANADIY (Vanadium), V — Mendeleyev davriy sistemasining V guruh kimyoviy elementi; atom raqami 23, at. m. 50,942; kulrang metall. Tabiiy Vanadiyning ikkita izotopi bor. Barqaror 31V (99,75%) va beqaror 5»V (0,25%). 50V ning yarim yemirilish davri 10y yil. Vanadiyni 1801-y. da meksikalik mineralog A. M. Del-Rio qoʻngʻir qoʻrgʻoshin rudasida topgan. 1830-y. da shved kimyogari N. … Читать далее
BIOTOP (bio… va yun. topos — joy) — Yer sirti (quruqlik yoki suv havzasi)ning muhit sharoitlari bir xil va muayyan biotsenoz bilan band boʻlgan qismi; turlarning makoni. Maye, qumloq choʻlning tabiiygeografik sharoiti parpioyoq, jun oyoqli koʻshoyoq, qumsichqon kabi parrandalar, qizilqumloq, matrap kaltakesakcha kabi gazandalar, qumsabzi, temir tikan, isiriq kabi oʻsimliklar hayotini taʼmin etadi. Пост Навигацияси
BXILAI, Bxilainagar — Hindistonning MadhyaPradesh shtatidagi shahar, DurgBxilainagar shahar aglomeratsiyasi tarkibida. Bxilai yirik metallurgiya markazi, katta metallurgiya k-ti qurilgan. Kt mahalliy temir va marganes rudalari, Korba va Damodar vodiysidan qazib chiqariladigan toshkoʻmir asosida ishlaydi. Mineral oʻgʻitlar z-di bor. Пост Навигацияси
VOSIFIY (taxallusi; asl ismi Zayniddin Mahmud ibn Abduljamil) (1485/86, Hirot – 1551 yoki 1566, Toshkent) — adib. Munshiy oilasida tugʻilgan. Vosifiy arab tili, adabiyot, fiqh va b. bilimlarni puxta egallagan. Hirotda Shoxrux madrasasida tahsil koʻrgan (1511-y. gacha). Husayn Boyqaroning oʻgʻli Faridun Husaynga kotiblik, boshqa oʻgʻillariga muallimlik qilgan. 16 yoshida Navoiy b-n tanishgan. Ijodini Hirotda, Navoiy … Читать далее
VISMUT, sof vismut — mineral. Asosan sof tugʻma metall — Bi dan iborat. Trigonal singoniyali. Vismut mayda donachalar, zanjirsimon, varaqasimon kristallar. Kumushsimon oq, kulrang va sargʻish. Yaltirokligi metallsimon. Qattiqligi 2,5. S. of. 9,8. Asosan gidrotermal eritmalardan hosil boʻladi. Pegmatit, skarn, greyzen, yuqori haroratli gidrotermal konlarda kassiterit, volframit, molibdenit, sheyelit, qoʻrgʻoshin, rux, mis, temir sulfidlari, shuningdek … Читать далее
VISHAKXAPATNAM — Hindistondagi shahar, Bengaliya qoʻltigʻi sohilida, Andhra-Pradesh shtatida. Aholisi 750 mingdan ziyod kishi (1990y. lar oʻrtalari). Mamlakatning muhim portlaridan biri (yuk tushirish va ortish yiliga 10 mln. t). Chetga neft mahsulotlari, temir va marganes rudalari chiqaradi; chetdan kimyo oʻgʻitlari uchun xom ashyo keltiriladi. Sudoverf, neftni qayta ishlash, stanoksozlik, fosfor oʻgʻitlari, qoʻrgʻoshin i. ch. korxonalari … Читать далее
VINO KISLOTALAR — NOOS-SN(ON)-(NO)SN-SOON, dioksikahrabo kislotalar. Mol. m. 150,09; rangsiz kristallar. 3 ta stereoizomer (D, L va mezovino kislota) va ratsemat (uzum kislota) holida mavjud, suyuqlanish t-rasi 170°; qorongʻida ishqalansa shuʼlalanadi. Suvda yaxshi, spirtda qiyinroq eriydi. Koʻpgina mevalar sharbatida bor, uzum sharbatida 1,7% gacha boʻladi; Vino toshidan olinadi. Mis, alyuminiy, uch valentli temir tuzlari bilan … Читать далее
VEGETATSION UY — devorlari va tomi oynavand, shamollatib turishga moslashtirilgan kichik bino, turli vegetatsion tajribalar olib boriladi. Oynavand uy yonida metall toʻr bilan oʻralgan (parrandalardan himoya qilish maqsadida) maxsus maydoncha boʻladi. Tungi sovuq paytida va ob-havo ayniganda vegetatsion idishlarda oʻstirilgan oʻsimliklar joylashtirilgan vagonchalar temir izlar orqali gʻildiratib uyga kiritib, kunduz kunlari va havo iliq paytlarda … Читать далее
BITTEPA — gʻor shaklida oʻyib ishlangan qabriston (7—8-a. lar). Surxondaryo viloyati Sariosiyo tumanidatch adirda joylashgan. Oʻzbekiston sanʼatshunoslik ekspeditsiyasi tomonidan 1979-y. ning yozida qazib oʻrganilgan. Qabrlar birbiridan 4—6 m uzoqlikda boʻlib, yer sathidan 15—20 m balandlikda murabba (2,4×2,4 va 3,3×3,3 m), toʻgʻriburchak (1,8×4,9 m) va xoch shaklida qumtosh ichiga oʻyib ishlangan. Qabrlar ogʻzi katta hajmdagi gʻishtlar … Читать далее
BENIN (Benin). Benin Respublika s i (Republique du Benin) (1975-y. gacha Dagomeya) — Gʻarbiy Afrikadagi davlat. Atlantika okeanining Gvineya qoʻltigʻi sohilida joylashgan. Maʼmuriy jihatdan 6 viloyatga boʻlinadi. Mayd. 112,6 ming km2. Aholisi 5,5 mln. kishi (1996). Poytaxti PortoNovo sh. (prezident va hukumat qarorgohi Kotonu sh. da). Davlat tuzumi. Benin — respublika. Amaldagi konstitutsiya 1990-y. da … Читать далее