DASTA — 1) buyum va asboblarning ushlanadigan qismi; 2) bir oʻram, bir tutam maʼnosini ham anglatadi (bir Dasta gul, bir Dasta qogʻoz); 3) torli sozlarning chap qoʻl bilan ushlanadigan qismi (grif). Tanbur, sato, dutor, rubob singari anʼanaviy sozlarning Dasta lari nisbatan uzunroq boʻlib, ularga ichak yoki ip pardalarn bogʻlanadi. Ayrimlariga yogʻoch, suyak pardalar ham yelimlab … Читать далее
GʻUNT — Tojlkiston Respublikasidagi daryo. Panj daryosining oʻng ir-mogʻi. Uz. 296 km, havzasining mayd. 13,7 ming km2. Sharqiy Pomirdagi Jan. Alichur tizmasining shim. yon bagʻridan boshlanadi. Muzduayreksoy irmogʻi quyilgungacha Gʻurumdi, boshgumbaz daryosi quyilgungacha — Irikyoq, soʻngra Yashilkoʻlgacha Alichur deb ataladi. Koʻldan oqib chiqqandan soʻng Gʻunt deb nom oladi va Rushon hamda Shugʻ-non tizmalari orasidagi tor … Читать далее
GʻILAYLIK — koʻzning noraso holati, bunda bir koʻz qorachigʻi koʻrilayotgan buyumga toʻgʻri qaragan, ikkinchisi esa burun tomonga (yaqinlashuvchi Gʻilaylik) yoki chekkaga (uzoqlashuvchi Gʻilaylik) ogʻgan boʻladi. Funksional Gʻilaylik va falajlanish gʻilayligi farq qilinadi. Funksional Gʻilaylikda koʻz tashqi mus-kullari, ularning optik apparati yoki koʻz toʻr pardasining funksiyalari buziladi. Koʻpincha yosh bolalarda uch-raydi. Bolalarda ikki koʻzning hamkorlikda normal … Читать далее
BESHQIZ — Surxondaryo viloyatidagi togʻlar. SherobodSariqamish qator tepa (gryada)lari tarkibiga kiradi. Jan. gʻarbda Sherobod daryosi vodiysi va shim. sharqsa Koʻksoy vodiysi oraligʻida. Uz. 12 km, eng baland joyi 956 m, chekkalarida 550—600 m gacha pasayadi. Jan. sharqiy yon bagʻirlari ancha tikroq va kambar, yuqori paleogenning ohaktoshlaridan tuzilgan. Shim. gʻarbiy yon bagʻirlari yuqori boʻr davrining qumtosh, … Читать далее
VANJ TIZMASI — Pomirdagi togʻ tizmasi. Uz. 80 km, eni 15 km. Vanj tizmasi Vanj va Yazgʻulom daryolari havzalari orasidagi suvayirgʻich. Sharqiy qismi baland (4500—5600 m), gʻarbiy qismi kambar. Vodiylari juda chuqur va tor. V. t., asosan, quyi paleozoyda hosil boʻlgan granit, gneys, kvarsit, marmar, shu-ningdek qumtosh, konglomerat kabi jinslardan tarkib topgan. Vanj tizmasida oʻsimlik … Читать далее
VAGON (ing. waggon — arava) — t. y. izlarida yoʻlovchilar va yuklarni tashishga moʻljallangan transport vositasi. Birinchi marta 18-a. da Angliya, soʻngra Germaniyada paydo boʻlgan. Dastlabki Vagon yogʻoch izlarda qoʻlda yoki ot bilan tortilgan yashik boʻlgan. Vagonning keyingi taraqqiyoti Angliyada choʻyan izlar-ning qurilishi bilan bogʻliq. Bu izlarda Vagon ot b-n tortilgan. Keyinchalik texnikaning rivojlanishi bilan … Читать далее
BUXORO ARKI — Buxorodagi qad. shaharsozlik yodgorligi. Dastlab mil. av. 1-a. da qurilgan. Shaharning qad. qalʼasi. Arablar istilosiga qadar arkda shahar hokimlari — buxorxudotlar yashagan. Somoiiylar davrida (9 — 10-a. lar) qayta qurilib devor va burjlar b-n mustahkamlangan. Krraxoniylar davrida (11—12-a. lar) va moʻgʻullar bosqinchiligi vaqtida (13-a.) ark bir necha bor vayron qilingan. Hoz. qiyofasi … Читать далее
BALXASH — Qozogʻiston Respublikasi sharqidagi koʻl. BalxashOlakoʻl soyligida, dengiz sathidan 340 m balandda. Maydoni suvi koʻpayganda 22 ming km2, ozayganda 17 ming km2 boʻladi. Uz. 605 km, oʻrtacha eni 41 km, eng keng joyi 74 km, eng tor joyi 8,5 km. Balxash shim.sharqdan jan.-gʻarbga qarab yarim oy shaklida choʻzilgan. Suv hajmi 112 km3. Havzasining mayd. … Читать далее
BUDDIZM (Budda nomidan olingan) , Buddaviylik — jahonda keng tarqalgan dinlardan biri (xristianlik va islom dini bilan birga). Unga eʼtiqod qiluvchilar taxm. 500 mln. dan ortiq. Mil. av. 6—5-a. larda Hindistonda paydo boʻlgan. Markaziy Osiyo, Jan. Sharqiy Osiyo mamlakatlarida va Uzok. Sharqda tarqalgan. Hoz. kunda B. Shri Lanka, Myanma (Birma), Tailand, Laos, Kamboja, Vyetnam, Tibet, … Читать далее
VOHONDARYO — Afgʻonistonning eng chekka shim.-sharqidagi togʻ daryosi. Vahjir daryosining quyi qismi, Panj daryosining boshi. Uz. 220 km. Vohondaryo Hindukush tizmasi sharqiy tarmoqlarining shim. yon bagʻrida 5000 m balandlikdagi muzlikdan boshlanadi. Vohondaryoga Hindukush tizmasining shim. va Vohon tizmasining jan. yon bagʻirlaridan koʻp irmoqlar qoʻshiladi. Vohondaryo Tojikiston va Afgʻoniston davlat chegarasi buylab oquvchi Pomir daryosi bilan … Читать далее