NIKELLASH — metall buyumlar sir-tiga nikel qoplash. Odatda, nikel 1 — 2 mkm dan 40—50 mkm gacha qalinlikda qoplanadi. Elektrolit, kimyoviy va kontakt usullari bor. Eng koʻp tarqalgani elektrolit usuli (q. Galvanotexnika). Bunda uchta asosiy kompo-nentdan iborat elektrolitlar: buyum sirtida elektrsizlanuvchi ionlar man-bai hosil qilish uchun sulfat kislo-tali nikel (70—280 g/l); katod katla-mida kislota katlamini … Читать далее
SFEROLITLAR (sfero… va yun. lithos — tosh) kristallar qotishmasi — juda ingichka ignasimon kristallar agregatlaridan tuzilgan radial nursimon sharchalar. Magmatik va choʻkindi togʻ jinslarida uchraydi. Sferolitlarning mineral tarkibi va oʻlchami turlicha. Magmatik jinslardagi Sferolitlar koʻpincha diabazlarning chekka qismlaridagi endogen kontakt hosilalar hisoblanadi. Nordon lavalarda asosiy shishasimon massalar qotayotganda yaxlitlanish yoʻli bilan paydo boʻlishi mumkin. Asosiy … Читать далее
TOSHQAZGAN GRAFIT KONI — Navoiy viloyatidagi kon. Markaziy Qizilqumdagi Quljuqtov togʻlari gʻarbiy qismida joylashgan. 1928—29 y. larda ochilgan. Kon geologiyasini keyinroq X M. Abdullayev, I. H. Hamroboyev va b. oʻrgangan. Genezisiga koʻra, kontakt metasomatik turga mansub boʻlib, gabbroid intruzivlar bilan devon davriga oid choʻkindi metamorfik togʻ jinslari chegarasida hosil boʻlgan metasomatitlarda joylashgan. Grafit rudalari turli … Читать далее
TRAMVAY (ing. tramway, tram — vagon, arava va way — yoʻl) — relsli izda harakatlanuvchi shahar yer usti transport vositasi; elektr energiyasini simda sirpanuvchi «shoxi» (dugasi) orqali kontakt (tutashma) simdan oladigan vagon (2 ta, baʼzan 3 ta tirkama vagonlar majmui). Aravalarni qarakatlantirishda elektr tokidan foydalanish gʻoyasi 19a. 30—40-y. larida paydo boʻldi, lekin 70-y. larda birinchi … Читать далее
TERMOROSTLAGICH — xona, pech va b. dagi trani birday tutib turadigan qurilma. Chiziqli, hajmiy, termoelektrik xillari bor. Chiziqli Termorostlagich dagi datchikning ishi sezgir element uzunligi traga bogʻliq ravishda oʻzgarishiga asoslangan (q. Dilatometr). Hajmiy Termorostlagichning eng oddiysi simobli kontakt termometrdan iborat. Bunda simob muayyan traga yetgach, ijrochi mexanizm elektr zanjirini ulaydi. Datchikli ter moele ktri k … Читать далее
DATCHIK (ruscha) , birlamchi oʻzgartirgich — oʻlchanayotgan fizik kattalik (bosim, t-ra, elektr kuchlanish, siljish va b.)ni uzatish, unga ishlov berish va qayd qilish uchun signal (odatda, elektr signal)ga aylantirib beradigan vosita. Oʻlchash, signal yoki rostlash qurilmalari tizimining muhim qismi; sezgir elementi tekshirilayotgan miqdorlar (bosim, t-ra, tezlik, yorugʻlik kuchi, elektr toki, kuchlanish va b.) taʼsirini sezadi. … Читать далее
RUTENIY (lot. Ruthenium) , Ru Mendeleyev davriy sistemasining VIII guruhiga mansub kimyoviy element. Tartib rakami 44, at. m. 101,07. Tabiiy Ruteniy massa sonlari 96, 98—102 va 104 boʻlgan 7 ta barkaror izotopdan iborat, eng koʻp tarqalgani 102Ru (31,61%). R. 1844-y. da Qozonda K. Klaus tomonidan kashf etilgan va Rossiya sharafiga Ruteniy deb atalgan. R. Yer … Читать далее
REPRODUKSION TEXNIKA — tasviriy matnrasmli asl nusxalar (rasmlarplakatlar va b.)dan nusxalar koʻchirish bilan bogʻliq boʻlgan texnika vositalari. Fotografiya apparatlari, fotokattalashtirgichlar, kontakt usulida nusxa koʻchirish apparatlari, fotografiya formalari — negativlar, diapozitlarni retushlash uchun moʻljallangan maxsus stollar, nusxa koʻchirish ramalari Reproduksion texnika jumlasiga kiradi. Fotosuratlarni ochiltirish, fotografiya formalarining nusxalariga kimyoviy ishlov berish qurilmalari, ofset bosma krliplarini tayyorlash … Читать далее
NUR BILAN DAVOLASH, nurterapiyasi — ionlovchi nurlar (alfa, beta, neytron, elektron, proton zarralar xamda rentgen va gamma nurlar)dan davo maqsadida foydala-nish; har xil oʻsmalar va baʼzi yalligʻlanish jarayonlarini davolashda keng qoʻllanadi. Nur bilan davolash bilan d. ionlovchi nurlarning biologik taʼsir koʻrsatishiga asoslangan. Bunda nurlar toʻqimalar bilan oʻzaro taʼsirlashib, ularda ionlanish hamda murakkab fizik-kimyoviy va biokimyoviy … Читать далее
RODONIT (yun. rhodon — atirgul) — silikatlar sinfining vollastonitrodonit guruhiga mansub mineral. Kimyoviy tarkibi CaMns [Si5Ol5]. Tarkibi: 54,15% MpO va 45,85% SiO2. Tabiiy Rodonit tarkibida 14,5% gacha GʻyeO (ferrodonit), 2—9% gacha Sa, Mg, A1 va Zn (foulerit) boʻlishi mumkin. Kristallari (tabletkasimon, prizmasimon) juda kam uchraydi; odatda, mayda donali yoki zich monolit massalar va agregatlar. Rangi … Читать далее