JOHILIYA (arab. — bilimsizlik holati, jaholat) — arablar tarixining islomdan ilgarigi davriga berilgan nom. Asosan, odamlar hayotida Iso (as) bilan Muhammad (as) oraligʻidagi paygʻambarsiz oʻtgan davr tushuniladi. Johiliya tushunchasi Qurʼonning bir necha suralarida uchraydi. «J-h-l» oʻzakli «johiluna», «yajhaluna» shaklidagi soʻzlar ham yana bir qancha suralarda keladi. Ularning barchasi Malina suralaridan ekanligi, Johiliya soʻzi 622-y. (hijra)dan … Читать далее
NUR SAIDBEK (? – 1467) – temuriylardan Ulugʻbek va Abu Sayd mirzolarning nufuzli amirlaridan biri. Amir Temur, Shohrux va Ulugʻbekning amirlaridan boʻlgan Shohmalikning oʻgʻli, mashhur tarixchi, «Shayboniynoma» asari muallifi Muhammad Solihnpng otasi. Bilqut qabilasidan. Dastlab, N. S. Ulugʻbek xizmatida boʻlib, uning oʻli-midan soʻng (1449), boshqa chigʻatoy beklari qatori padarkush Abdullatifga, soʻngra temuriylarning yangi hukmdori Abu … Читать далее
DUGʻLAT — qad. turkiy qavmlardan biri. Bular 13-a. da Chigʻatoy ulusining sharqiy mintaqalarida yashovchi yetakchi qabilalardan boʻlgan. Dugʻlatlar Sharqiy Turkistonda, Issiqkoʻlning jan. da, Fargʻona vodiysining shim. r-nlarida koʻchib yurganlar. Asosiy mashgʻuloti chorvachilik boʻlgan. Moʻgʻuliston davlatiga itoat qilmagan Dugʻlatlar oʻz mustaqilliklari uchun betinim kurashib, 1427 — 28 y. larda Qashqarni egallaydi va bu viloyatni to 16-a. … Читать далее
QAMAR RAIS (taxallusi; asl nomi Musahib Ali Xon) (1932.12.7, Uttar Pradesh shtati Shohjahonpur shahri) — hind adabiyotshunosi, tarjimon, tanqidchi, jamoat arbobi. Agra un-ti bakalavri (1952), Lakhnau un-tining huquqshunoslik f-tini tugatgan (1956). Nagpur untida urdu tili magistri (1959). Dehli un-tining urdu boʻlimida katta oʻqituvchi (1959—68), dotsent (1968), urdu boʻlimi mudiri (1976 — 79), prof. (1983—97). Toshkentdagi … Читать далее
JOʻJIXON, Joʻchi, Joʻji, Chjochi (taxm. 1184—1227) — moʻgʻullarning yirik sarkardasi, Chingizxonning katta oʻgʻli; uning harbiy rejalarini roʻyobga chiqargan. Rivoyatlarga koʻra, Chingizxonning xotini Borte (Boʻrta fujin) homiladorlik paytida markit qabilasi tomonidan asirlikka olingan. Keyinchalik uni asirlikdan xalos etishgach, Joʻjixon tugʻilgan. Abulgʻoziy Bahodirxonning yozishiga koʻra, «Joʻchi»ning maʼnosi «mehmon» boʻlgan («Shajarayi turk», 47-6.). J. Xitoy (1211 — 15), … Читать далее
NUH ibn NASR, amiri Hamid, Abu Muhammad (? — Buxoro — 954) — Somoniylar davlatining amiri (943 — 954), amir Nasr II ibn Ahmadning oʻgʻli. Otasi 30 y. hukmronlik qilgach, tiriklik paytida taxtni unga topshirgan (943-y. 10 apr.). Buxoro krzisi, fiqh ilmining bilimdoni Abulfazl Mar-vaziy (946-y. v. e.) uning vaziri boʻlgan. Nuh ibn nasr ibn … Читать далее
ILMI TAʼLIF (arab. — yaratish ilmi) — oʻrta asrlar Sharq musiqa nazariyasida ilmi musiqiyning muhim tarmogʻi. Ilmi taʼlif kuy yaratishga taallukli barcha masalalardan bahs etgan: nagʻma, boʻd, jins, jam, maqom (lad), alhon (kuy)ning turli xillarini yuzaga keltirish, musiqa asboblarining tuzilishi, ularda turli balandlikdagi tovushlar hosil qilish usullari, umuman ijrochilik masalalari, oʻsha davrdagi musiqaviy hayot, musiqa … Читать далее
IKROMOV Hamidulla Ikromovich (1909.11.11 — Toshkent — 1964.14.4) — teatr rassomi, Oʻzbekiston xalq rassomi (1950). Iskandar Ikromovning ukasi. Toshkent led. texnikumini tugatgan (1929). Oʻzbekiston sanʼat muzeyi qoshidagi badiiy studiyada taʼlim olgan (1925-29). 1931-y. dan Hamza teatrida ishlagan. Nozim Hikmatning «Turkiya haqida hikoya» (1953), R. Tagor romani asosida tayyorlangan «Gang daryosining qizi» (1956), Hamzaning «Paran-ji sirlari» … Читать далее
IJTIHOD (arab. — gʻayrat qilish, in-tilish) — sharʼiy hukmni hosil qilish uchun faqihning barcha bilim va tokatini ishga solishi. Ijtihod sharʼiy hukmi kelmagan ishning maxsus qoidalarni ishga solib sharʼiy hukmini aniqlash uchun qilinadi. Muhammad (sav) tirikligida u kishidan boshqa odam I. kilmagan. Bu mumkin ham emas edi. Ijtihod 7-a. oxirida vujudga kelgan. Bu vaqtga kelib … Читать далее
NASTAʼLIQ — xattotlik uslubi, arab mumtoz xat uslublaridan biri. 14-a. da shakllangan, nazariy asoschisi Mir Ali Tabriziy. Bu xat nasx va taʼlщ xat uslublari asosida yaratilgan boʻlib, har-flarning 5/6 qismi egri va 1/6 qismi toʻgʻri chiziqlar asosida yoziladi. Dastlab moʻtabar qoʻlyozmalarni, asosan, badiiy adabiyot namunalarini kuchiriщda va alohida qitʼalarni bitishda foydalanilgan. Keyinchalik bu yozuv kitobat … Читать далее