VENETSIYA — Italiyaning shim. dagi shahar, Adriatika dengizining Venetsiya qoʻltigʻida. Venetsiya viloyati va Venetsiya provinsiyasining maʼmuriy markazi. Venetsiya 2 kismdan iborat: tarixiy markaz (aholisi 100 ming kishi atrofida) 150 kanal bilan ajralib turgan 118 orolda joylashgan va materikdagi sanoatlashgan port qismi. Venetsiyaning orollardagi qismi — muzey shahar, dengiz kurorti, xalqaro turizm markazi. Aholisi 450 mingdan … Читать далее
VENA ARBITRAJLARI (1938 va 1940) — Germaniya bilan Italiya oʻrtasida Chexoslovakiya va Ruminiyaga tegishli hududning bir kismini Vengriyaga olib berish toʻgʻrisida Vena sh. da (Avstriya) qabul qilingan qarorlar. Vengriya Chexoslovakiyaning vengerlar yashaydigan qismini talab qilib chiqqanligi munosabati bilan Vena arbitrajlari qarorlariga (1938-y. 2 noyab. va 1940-y. 30 avg.) binoan Slovakiya va Zakarpatye Ukrainasining jan. tumanlari, … Читать далее
GERMANIYA (Deutschland), Germaniya Federativ Respublikasi (Bundesrepublik Deutschland) , GFR — Markaziy Yevropadagi davlat. Shim. va Boltiq dengizlari sohilida joylashadi. Mayd. 357 ming km2. Aholisi 82,16 mln. kishi (1999). Poytaxti — Berlin sh. Maʼmuriy jihatdan 16 yer (viloyat) ga, yerlar okruglarga, okruglar tumanlarga, tumanlar jamoalarga boʻlinadi. Davlat tuzumi. GFR — federativ respublika. Amaldagi konstitutsiyasi 1949-y. 23-mayda … Читать далее
VATIKAN (Vaticano, Stato della Citta del Vaticano) — Italiya poytaxti — Rimning gʻarbiy qismidagi Monte-Vatikan tepaligida joylashgan mustaqil shahar-davlat. Katolik cherkovining siyosiy, maʼmuriy va mafkuraviy markazi, uning boshligʻi — Rim papasi qarorgohi. Qariyb hamma tomoni tosh devor bilan oʻralgan. Mayd. 0,44 km2. Doimiy aholisi 1 ming kishiga yaqin (700 kishi Vatikan fuqarosi). Rasmiy tillari — … Читать далее
BOLIVIYA (Bolivia), Boliviya Respublikasi (Republica de Bolivia) Jan. Amerikaning markaziy qismida joylashgan davlat. Mayd. 1098581 km2. Aholisi 7,5 mln. kishi (1996). Rasmiy poytaxti — Sukre, hukumati joylashgan amaldagi poytaxti — LaPas. Maʼmuriy jihatdan 9 departamentga, departamentlar 98 viloyatga boʻlinadi. Davlat tuzumi. Boliviya — unitar respublika. 1967-y. 2 fev. da qabul qilingan konstitutsiyaga koʻra davlat boshligi … Читать далее
GELIOBIOLOGIYA (gelio… va biologiya) — biofizikaiint quyosh aktivligining Yer biosferasidagi har xil hodisalar bilan bogʻlanishini oʻrganadigan boʻlimi. Quyosh tirik organizmlarga bevosita (elektromagnit nurlanish, quyoshdagi chaqnashlardan yuqori energiyaga ega boʻlgan protonlar) va bilvosita (Yer ionosferasi, magnitosferasi va atmosferasiga Quyosh radiatsiyasi taʼsiri orqali) taʼsir etishi mumkin. Geliobiologiya ana shu omillarning biologik sistemalar holatiga taʼsiri qonuniyatlarini oʻrganadi, ularni … Читать далее
GENUYA — Italiya shim. dagi shahar, Liguriya dengizining Genuya qoʻltigʻi sohilida. Genuya provinsiyasining maʼmuriy markazi, Liguriya viloyatidagi eng katta shahar. Aholisi 700 ming kishidan ziyod (1990-y. lar oʻrtalari). Maʼmuriy jihatdan yoʻldosh shaharlari bilan birga Katta Genuya deb ataladi. Genuya mil. av. 1-a. da ligurlar turar joyi boʻlgan, 3-a. da rimliklar bosib olgan. 16-a. dan Ispaniya, … Читать далее
BERLIN KONGRESSI (1878) Berlinda chaqirilgan xalqaro kongress. Unda Buyuk Britaniya, AvstriyaVengriya, Rossiya, Germaniya, Fransiya, Italiya va Turkiya katnashgan. Bolkrnda yirik slavyan davlati — Bolgariyaning paydo boʻlishi va u yerda Rossiya mavqeining oshishi AvstriyaVengriya va Angliyaga maqbul boʻlmadi. Shuning uchun ham kongress AvstriyaVengriya va Angliya tashabbusi bilan chaqirildi. RossiyaTurkiya urushida zaiflangan hamda Germaniya tomonidan qoʻllab-quvvatlanmagan Rossiya … Читать далее
YOGʻOCHSOZLIK SANOATI — oʻrmon sanoatining yogʻochga mexanik va kimyoviymexanik ishlov berish, qayta ishlash hamda xom ashyo sifatida oʻz ehtiyojlari uchun turli yogʻochlardan foydalanadigan tarmogʻi. Yogʻochsozlik sanoati s mahsulotlariga arralangan yogʻoch, shpal, faner, yogʻoch toʻsinlar, qurilishda ishlatiladigan yogʻoch detallar, mebel, yogʻoch qipiklaridan va tolalaridan plitalar, parket, eshik, rom, avtomobilsozlik, samolyotsozlik, kemasozlik, vagon qurilishi, q. x. mashinalari … Читать далее
YOGʻMOY SANOATI — oziqovqat sanoatining oʻsimlik moyi i. ch., yogʻlarni tozalash, gidrogenlash, dezodoratsiyalash, glitserin, margarin, mayonez, xoʻjalik sovunlari, sintetik moy kislotalari asosida kir yuvish vositalari, aliflar va b. mahsulotlar tayyorlashni oʻz ichiga oladigan tarmogʻi. Oʻzbekistonda Yogʻmoy sanoati oziqovqat sanoatining yetakchi tarmoqdaridan hisobanadi. Mamlakatda ishlab chiqariladigan oziqovqat sanoati umumiy mahsuloti hajmining 40% ga yaqinini beradi. OʻzRda … Читать далее