GIDROXORIYA (gidro… va yun. choreo — tarqalaman) — diasporalar (urugʻ, spora va b.)ning suv orqali tarqalishi. Gidroxoriya tasodifiy yoki doimiy boʻlishi mumkin. Tasodifiy Gidroxoriya diasporalarning suvda oqib borayotgan predmetlar yoki suv oqimi bilan tarqalishidir. Doimiy Gidroxoriya diasporalarning morfologik tuzilishi va biologik xususiyatlari (suvda ivimaslik, oʻzida havo saklovchi parenxima yoki havoli boʻshliklar boʻlishi) bilan bogʻliq. Doimiy … Читать далее
GIDROSLYUDALAR — qatlam strukturali alyumosilikatlar guruhining slyudasimon minerallari. Tarkibida qoʻshimcha suv va oksoniy (N3O|+) boʻlishi mumkin. Gidroslyudalar turli slyudalartit kaolin, montmorillonit, vermikulit va xloritlarga bosqichli oʻtishidagi oraliq mahsulotidir. Gidroslyudalarning eng koʻp tarqalganlari: gidromuskovit (illit), rektorit, glaukonit, gidrobionit. Qizdirilganda Gidroslyudalarning hajmi ancha kengayadi. Gidroslyudalarning aksariyati granit, pegmatit va b. togʻ jinslardagi slyudali minerallarning nurashi va oʻzgarishidan … Читать далее
VAD — psilomelan guruhiga mansub mineral. Suvli MpO2 ning tuproqli va qurumli agregatlarining umumlashma nomi. Marganes va b. elementlar (Sa, Mg, Fe, SO va b.) oksidlarining kukunsimon aralashmasi. K, Va, Si, Zn, Fe, Pb, W, Li, CO, Ni qoʻshimchalari miqdori oʻzgaruvchan. Turli nomlarda (marganesli qurum, marganesli tola va b.) tavsiflangan. Shartli kimyoviy formulasi MpO2 – … Читать далее
GEOFON (geo… va…fon) — Yer qobigʻining yuqori qatlamlarida tarqaladigan tovush toʻlqinlarini qabul qiluvchi apparat. Ichiga ikkita egiluvchan yupqa metall plastinka orasiga mahkamlangan zalvar massa joylashtirilgan qutidan iborat. Yer qatlamida tarqalayotgan tovush tebranishlari yerga tegib turgan quti korpusini tebrantiradi, quti ichidagi zalvar massa esa inersiya hodisasi tufayli qimirlamay turadi. Geofon koʻpincha vibrograf kabi ishlaydi. Maʼlum uzunlikdagi … Читать далее
VRANGEL OROLI — Shim. Muz okeanidagi orol, Sharqiy Sibir va Chukotka dengizlari oraligʻida. Mayd. 7300 km2. Orolning eng baland joyi 1096 m, fillit, granit, gneys, kristalli slaneslardan tuzilgan. Ikdimi juda sovuq. Yillik oʻrtacha t-ra —1 G. Yoz salqin va qiska, iyulning oʻrtacha t-rasi 2° dan 2,5» gacha. Tabiati Arktika tundrasiga xos. Qutb st-yasi bor (1926-y. … Читать далее
VOLGA (qadimda Ra, oʻrta asrlarda I t i l yoki E g ye l) — RF Yevropa qismidagi eng yirik va sersuv dare. Uz. 3530 km (suv omborlari qurilishidanʻ olain 3690 km). Havzasining mayd. 1360 ming kmʻ. Valday qirlaridan boshlanib (228 m balapdlikdan), Kaspiy dengiziga delta hosil qilib (mayd. 19 ming km2) quyiladi. Volgaga 200 … Читать далее
BENIN (Benin). Benin Respublika s i (Republique du Benin) (1975-y. gacha Dagomeya) — Gʻarbiy Afrikadagi davlat. Atlantika okeanining Gvineya qoʻltigʻi sohilida joylashgan. Maʼmuriy jihatdan 6 viloyatga boʻlinadi. Mayd. 112,6 ming km2. Aholisi 5,5 mln. kishi (1996). Poytaxti PortoNovo sh. (prezident va hukumat qarorgohi Kotonu sh. da). Davlat tuzumi. Benin — respublika. Amaldagi konstitutsiya 1990-y. da … Читать далее
GVINEYa-BISAU (Guine-Bissau) , Gvineya-Bisau Respublikasi (Republics da Guine-Bissau) — Gʻarbiy Afrikadagi davlat. Atlantika okeani sohilida. G.-B. tarkibiga materik qismidan tashqari Bʼlama va Bijagosh o. lari kiradi. Mayd. 36,1 ming km2. Aholisi 1,1 mln. kishi (1990-y. lar oxiri). Poytaxti — Bisau sh. Maʼmuriy jihatdan Bisau muxtor sektori, 8 okrug va 37 tumanga boʻlinadi. Davlat tuzumi. G.-B. … Читать далее
VIZANTIYA (Vizantiya imperiyasi) — Rim imperiyasi parchalangach, uning iqtisodiy jihatdan rivojlangan sharqiy qismida vujudga kelgan davlat (4—15-a. lar). Eng ravnaq topgan davrida uning tarkibiga Bolqon ya. o. ning katta qismi, Kichik Osiyo, Suriya, Falastin, Misr, Kirenaika, Mesopotamiyaning bir qismi, Gʻarbiy Armaniston va Gruziya, Xersones, Kipr va Krit o. lari kirgan. Poytaxti — Konstantinopol sh. boʻlgan. … Читать далее
GALOGEN JINSLAR — xemogen choʻkindi jinslar. Arid iqdimda quriyotgan dengiz havzalarida, lagunalarda va shoʻr suvli koʻllarda toʻyingan eritmalardan galogenez jarayonida kristallanadi. Tabiatda keng tarqalgan choʻkindi jinslarning asosiylaridan hisoblanadi. Galogen jinslarga galitdan tashkil topgan galitli, silvinli hamda karnallitli (karnallit, galit), gipsli (gips), astraxanitli (astraxanit, galit), sodali (tabiiy soda, mirabilit), koʻp mineralli (lanbeynit, kainit, kizerit, silvin, galit, … Читать далее