MAYMUNLAR (Simia) – primapiar turkumiga mansub yuksak rivojlangan sut zmizuvchilar ksnja turkumi. Odam ham shu kenja turkumga kiradi. Maymunlar keng va tor burunli Maymunlar guruhiga bulinali. Keng burunli M. Markaziy va Jan. Amerikada, tor burunli Maymunlar Osiyo va Afrikada tarqalgan. Tor burunli Maymunlar martishkalar va odamsimon Maymunlar oilasiga boʻlinali. Olamsimon Maymunlarga shimpanze, gorilla, orangutan, gibbon … Читать далее
SELUNGUR GʻORI — Fargʻona vodiysi Soʻx tumanidagi qad. manzilgoh. S. gʻ. Fargʻona sh. dan taxm. 100 km jan. gʻarbida, Haydarkonning gʻarbiy chekkasida joylashgan. Bu ulkan gʻorning chuq. 120 m, kengligi 34 m va bal. 25 m. Arxeologik qazish ishlari 1980-y. dan buyon olib borilyapti. Gʻorda 20—40 sm qalinlikdagi beshta madaniy qatlam aniqlandi. Ular biron arxeologik … Читать далее
TISH — odam va koʻpchilik jagʻogʻizli umurtqali hayvonlar ogʻiz boʻshligʻi (baʼzi balikdar halqumi)dagi suyak tuzilma; ovqatni tishlab uzib olish, chaynash va tutib turish uchun xizmat qiladi. Odamda bundan tashqari, baʼzi tovushlarni talaffuz etishda ham qatnashadi. Embrional rivojlanish davrida Tish epitelial burmalar — tish plastinkalaridan hosil boʻladi. Homiladorlikning 5haftasidayoq hrmilada Tish shakllana boshlaydi. Tishlar ketma-ket joylashib, … Читать далее
TERMIZ — Surxondaryo viloyatidagn shahar. Viloyat markazi. Amudaryoning oʻng sohilida, Oʻzbekistonning jan. qismida, Afgʻoniston chegarasiga yaqin, oʻrtacha 310 m balandlikda joylashgan. Xalqaro daryo porti. Termiz stansiyasi. Toshkentdan 708 km. Mayd. 27,8 km2. Aholisi 119,6 ming kishi (2004). Iklimi kontinental, issiq va quruq, yozi jazirama issiq (Oʻzbekistondagi eng issiq shahar — eng yuqori t-ra 49,5°, 1914-y. … Читать далее
SUT EMIZUVCHILAR (Mammalia) umurtqali hayvonlar sinfi. Trias oxirida yirtqich sudralib yuruvchilar — sinodontlardan kelib chiqqan. Sinodontlar bir guruhidan koʻp boʻrtiqlilar (qirilib ketgan), ikkinchisidan kloakalilar paydo boʻlgan. Koʻp boʻrtiqlilardan Yura davrida pantoteriyalar, ulardan esa hozirgi xaltalilar va yoʻldoshlilar vujudga kelganligi taxmin qilinadi. Sut emizuvchilarning tashqi koʻrinishi va oʻlchami har xil. Pakana oq tishlining (hasharotxoʻrlardan) uz. 4 … Читать далее
ENTEROBIOZ (entero… va yun. — hayot) — ostritsalar qoʻzgʻatadigan gijja kasalligi. Ular odam ichagida parazitlik qiladi. Urgʻochi gijjalar vaqtvaqti bilan orqa chiqaruv teshigidan oʻrmalab chiqib (koʻpincha kechasi) shu teshik atrofidagi teri burmalariga tuxum qoʻyadi. Tuxumlar 4—6 soat davomida lichinkalarga aylanadi. Bu davrda orqa chiqaruv teshiga sohasi qattiq qichishadi; qashinish davomida bemor parazit tuxumini qoʻliga ilashtiradi, … Читать далее
TONZILLIT (lot. tonsilla — murtak bezlari) — murtakning yalligʻlanishi. Oʻtkir (q. Angina) va surunkali Tonzillit farq kilinadi. Surunkali Tonzillitga tez-tez angina bilan ogrish, shuningdek, burundan qiynalib nafas olish, burun yondosh boʻshliklarining yalligʻlanishi, chirigan tishlar (q. Tish chirshii) sabab boʻladi. Bemor tomogʻiga biror narsa qadalgandek sezadi, tomogʻi ogʻriydi, achishadi, baʼzan ogʻriq quloqqa oʻtadi. Surunkali Tonzillitda isitma … Читать далее
NAYTISHLILAR (Tubulidentata) – yoʻldoshli sut emizuvchilar turkumi. Uz. 1—1,5 m, dumi 45—60 sm, vazni 80 kg dan ortiq. Tumshugʻining uchi nayga oʻxshash choʻziq. Oldingi oyoqlari 4, keyingi oyoqlari 5 barmoqli boʻlib, tuyoqsimon tirnokdari bor. Tirnoklari yordamida termitlar inini buzadi yoki yer kovlaydi. Tili uzun, chuvalchangsimon. Tishlari oʻzaro qoʻshilib oʻsgan dentin naychalardan iborat (nomi shundan olingan); … Читать далее
PESHAVEZ (fors. — old osilchoq) — ayollar taqinchogʻi. Ayollar koʻylagining kashtali jiyaklar tutib bezatilgan old oʻyigʻiga taqiladi. Shakli: tilla hal berilgan kumush qubbacha va unga osilgan shokilalardan tuzilgan. Qubbacha bosma yoki kandakori usulida yaproqlar, gul, gʻuncha kabi oʻsimliksimon naqshlar b-n bezatilgan, baʼzan gullar orasiga feruza koʻzlar qadalgan, qubbachaning pastki chetlari feruza koʻzlar qatori b-n hoshiyalangan. … Читать далее
PROTEZ (yun. prothesis — qoʻshish, ulash) — qoʻl-oyoqlarning yoʻq qismlari yoki gavda va aʼzolarning boshqa mayib qismlari oʻrnida vaqtincha yoki doimiy ishlatiladigan mexanik moslama. Kosmetik nuqsonni yashirish (mas, koʻz P. zi) yoki oʻzgargan funk-siyani tiklash (mas, panja P. i, tish P. i) uchun xizmat qiladi. Kosmetik, ishchi x. amda davo Protez lari farq qilinadi. Aktiv, … Читать далее