VAKUUMMETR (vakuum va ..metr) — gazlar bosimini atmosfera bosimidan pastda — 760 dan 1013mm sim. ust. gacha (105—10» Pa) oraliqda oʻlchaydigan asbob. Ushbu bosimlar oraligʻini toʻliq qamrab oluvchi universal oʻlchashlar usuli mavjud emas, bunda gaz bosimi bilan (bevosita yoki bilvosita) bogʻlangan turli fizikaviy qonuniyatlardan foydalaniladi. Vakuummetr larning suyuqlikli, deformatsion, kompression, radiometrik, qovushoqlik, issiqlik, ionizatsion va … Читать далее
ALFAVIT (yun. alifbosining alfa va beta (vita) harflari nomidan) — q. Alifbo.
BINAFSHA (Viola), gunafsha — gunafshadoshlarga mansub, koʻp yillik oʻtsimon oʻsimlik, ekiladigan gul. B. Shim. yarim sharning oʻrta mintaqalarida tarqalgan. 500 ga yaqin turi maʼlum. Oʻzbekistonda 14tayovvoyi, 3 madaniy turi oʻstiriladi. Erta bahorda ochiladi. Poyasi yer bagʻirlab oʻsadi. Gullari yirik, toʻq safsar, oq, sariq, havorang, xushboʻy hidli. Binafsha yer tanlamaydi, salqin joylarda, shuningdek qishda berk joylarda … Читать далее
VAKSMAN (Waksman) Zelman Abraham (1888—1973) — amerikalik mikrobiolog va kimyogar. Rossiyada tugʻil-gan. Nyu-York shtatidagi Rochestr un-ti qoshidagi Mikrobiologiya in-ti direktori (1949). Antibiotik terminini fanga kiritgan. Vir qator antibiotiklar: aktinomitsin (1940), streptomitsin (1944), neomitsin (1945) va b. ni kashf etgan. Sil kasalligiga karshi samarali taʼsir koʻrsatadigan dastlabki antibiotik — streptomitsinni topgan. Nobel mukofoti laureati (1952, F. … Читать далее
ALOQA UZELI — 1) telegraf, telefon, pochta orqali yuboriladigan xabarlar oqimini birlashtirish va taqsimlash uchun xizmat qiladigan aloqa tarmogʻining tarkibiy qismi. Tarmoq Aloqa uzeli elektr aloqa tarmoqlarining tuzilishiga muvofiq 3 xilga: telegraflar va shaharlararo telefon st-yalari amalga oshiradigan asosiy Aloqa uzeli ga; katta sigʻimli telegraf st-yalari va shaharlararo ATS amalga oshiradigan vi-loyat Aloqa uzeli ga; … Читать далее
BILOL ibn Ruboh Habashiy (? 641, Damashq) — islom tarixidagi birinchi muazzin. Baland, shirali, taʼsirli ovozga ega boʻlgan. Asli habashistonlik, Makkada islomni birinchilardan boʻlib qabul qilgan qullardan. Xoʻjasi Umayya ibn Halaf islomdan voz kechishni talab etib unga toqat qilib boʻlmas azoblarni berar edi. Abu Bakr Siddiq (ra) Bilol (ra)ni Umayyadan sotib olib, ozodlikka chiqardi. Paygʻambar … Читать далее
VAYJANTEMALA (1931. 25.6, Maysur sh.) — hind raqqosasi va kino aktrisasi. Sanʼatkorlikni onasidan oʻrgangan. Vayjantemala juda yoshligidan eʼtiborli kishilar davrasida (hindlarning anʼanalariga koʻra) raqsga tushishdek katta imtiyozga ega boʻldi va koʻp oʻtmay hind raqs sanʼatining mashhur ijrochisiga aylandi. Vayjantemala raqs sanʼatining yuqori choʻqqisi boʻlgan mumtoz uslubdagi «Bxarat Natyam» raqslarining ham mohir ijrochisi. Kinoda 16 yoshidan … Читать далее
AL-MUVAHHIDUN — Shim. Afrikadagi sulola va davlat nomi (1146—1269). Al-muvahhidun davlati Al-Murobitun bilan kurash jarayonida vujudga kelgan. Abdulmoʻmin hukmronligi paytida 1161-y. ga kelib Al-muvahhidun davlatining hududi ancha kengaygan. Rekonkista davrida A. davlati parchalanib keta boshlagan.
BILAGUZUK — ayollarning bilakka taqadigan ziynat buyumi; keng tarkalgan qad. taqinchoklardan. Oltin, kumush, mis va b. metallardan quyib (quyma Bilaguzuk), bolgʻalab (yozma yoki yorma B.) ishlanadi, jilo beriladi, bosma, chizma, kandakori usulida islimiy, handasiy naqshlar bilan bezatiladi, qimmatbaho toshlar kadaladi, baʼzan bezakda yozuv (mas, arab yozuvi) ham uchraydi. Bilaguzuk ingichka va keng (qalin) shaklli boʻlib, … Читать далее
VAZARI (Vasari) Jorjo (1511.30.7, Aresso — 1574. 27.6, Florensiya) — italyan meʼmori, rassom, sanʼat tarixchisi. Manyerizm vakili. Asosan Florensiyada ishlagan: Palasso Vek-kyo devoriga ishlangan suratlar, 1555—71; Uffitsi meʼmoriy ansambli, 1560 (hozir muzey) va b. «Mashhur rassom, haykaltarosh va meʼmorlar tar-jimai holi» asari (1550) da italyan rassom va meʼmorlari hayoti va ijodi, shuningdek Uygʻonish davri sanʼati … Читать далее