NORTROP (Northrop) Jon Xouard (1891.5.6, Yonkers, Nyu-York shtati — 1987.27.5) — amerikalik biokimyo-gar olim. Kaliforniya universiteti prof. (1949-y. dan). Ilmiy ishlari fermentativ reaksiyalar kinetikasi va mexanizmi hamda fermentlar xossalarini oʻrganishga oid. Ilk bor sof kristall holdagi pepsin enzimi (1930), tripsin (1932) va b. ni, shuningdek, difteriyaga qarshi antitoksinni (1941) ajratib olgan. Nobel mukofoti laureati (1946, … Читать далее
GEMOFTALM (yun. haima – qon va ophthalmos — koʻz) — koʻz soqqasining ichiga qon quyilishi. G. koʻz shikastlanganda va organizmning umumiy kasalliklari (gipertoniya, qandli diabet, ateroskleroz, buyrak va qon kasalliklari) oqibatida roʻy beradi. Bemor koʻz oldi qorongʻilashib, koʻrmay qolganini sezadi. Koʻzning shishasimon tanasiga quyilgan qon juda ham sekin soʻriladi. Shishasimon tananing xiralashishi, toʻr pardaning koʻchishi, … Читать далее
GLITSERIN (yun. glykeros — shirin) — 1, 2, 3-propantriol, NOSN2 — SNON—SN2ON — uch atomli oddiy spirt; rangeiz, hidsiz, shinniga oʻxshash, chuchmal suyuqlik; Mol. m. 92,09, zichligi 1260 kg/m3, suyuklanish t-rasi 17,9°, qaynash t-rasi 290°, suvga, metil va etil spirtlarga, atsetonga aralashadi, spirt b-n efir yoki xloroform aralashmasida eriydi; yogʻ, benzin, benzol, uglerod sulfidda erimaydi. … Читать далее
GASTROENTEROLOGIYA (gastro…, entero… va…logiya) — ichki kasalliklarni oʻrganadigan fanning bir boʻlimi; hazm aʼzolarining tuzilishi va funksiyalarini, shu aʼzolarda uchraydigan noinfeksion kasallik sabablari va rivojlanish mexanizmlarini oʻrganadi hamda ularni aniklash, davolash va oldini olish usullarini ishlab chiqadi. Soʻnggi yillarda radioizotop, radiotelemetrik, ultratovush diagnostika (U 11), laparoskopiya, fibrogastroskopiya, fibroduodenoskopiya, meʼda-ichak yoʻlining turli qismlaridan olinadigan aspiratsion biopsiya, jigar … Читать далее
KARBOKSILLASH — organik birikmalarga SO2 taʼsirida karboksil guruhi — SOONni kiritib, karbon kislotalar va ularning hosilalarini olish. Mas, SN3ON + SO RNFL+CO SN,SOON RCONH2 Metallorganik birikmalarni Karboksillash uchun ularning eritmalari orqali SO2 oʻtkaziladi; soʻnggi gidrolizlanish natijasida karbon kislota hosil boʻladi. CH3MgBr+CO2–^CH3COOMgBrTibbiyotda qoʻllaniladigan salitsil va paminosalitsil kislota (PASK) ham tegishli fenolyat (mas, C6H5ONa)HH K. yoʻli bilan … Читать далее
KATALIZ (yun. katalysis — buzilish, parchalanish) — kimyoviy reaksiyalar tezligining baʼzi moddalar (katalizatorlar) taʼsirida oʻzgarishi. Katalizator reaksiyaga kirishuvchi modda (reagent)lar b-n bir qancha oraliq birikmalar hosil qilib, reaksiya nihoyasida miqdori va tarkibi oʻzgarmasdan ajralib chiqadi. Katalizator sifatida turli xil moddalar (gaz, suyuqliklar va qattiq moddalar) ishlatilishi mumkin. Reagentlar va katalizatorlarning fazaviy holatiga qarab katalitik jarayonlar, … Читать далее
DON, doncha (caryopsis) — gʻalla ekinlari mevasi yoki dukkakli don oʻsimliklar urugʻi; dehqonchilikda yetishtiriladigan asosiy mahsulotlarning biri. Don odam isteʼmol qiladigan oziqovqat, un, pivo, kraxmal-patoka, spirt, aralash yem tayyorlash uchun xom ashyo hamda q. x. hayvonlari uchun toʻyimli ozuqa. Donni qayta ishlab olingan mahsulotlar non, makaron, kandolatchilik korxonalarida ishlatiladi. Insoniyat oqsilning 50%, ugle-vodlarning 70%, yogʻlarning … Читать далее
LIAZALAR (yun. Na — tarqatish, ajratish) — qoʻshbogʻ hosil qilish orqali muayyan guruxlarning substratdan no-gidrolitik ajraladigan reaksiyalarni yoki, aksincha, qoʻshbogʻning uzilgan joyiga guruxlarni qoʻshuvchi reaksiyalarni katalizlaydigan fermentlar. Hayvonlar va oʻsimliklarning turli xil toʻqimalari va mikroorganizmlarda boʻladi. Hujayradagi moddalar almashinuvida muhim ahamiyatga ega. Liazalar katalizlaydigan reaksiyalar natijasida SO2, NH2, H2O va b. oddiy moddalar ajralib chiqadi. … Читать далее
LIPAZA, lipazalar (yun. lipos — yogʻ) — gidrolazalarga mansub fermentlar; glitserin va erkin yogʻ kislotalariga qadar triglitseridlarning parchalanishini katalizlaydi. Hayvon va odam ichagi devorida (ichak L. si), meʼda osti bezi shirasida (pankreatik Lipaza), qon plazmasida (lipoproteidlipaza), shuningdek, baʼzi oʻsimliklarning urugʻlarida va vegetativ organlarkda, mikroorganizmlarda boʻladi. Farmakologiyada, oziq-ovqat sanoati va koʻnchilikda Lipazadan foydalaniladi. Пост Навигацияси
LVOV Anre Mishel (1902.8.5, Ene-le-Shato) — fransuz mikrobiologi va biokimyogari, Parij FA aʼzosi (1976-y. dan). Parij unti prof. (1959—68), Rak kasalligi milliy tadqiqot inti direktori (1968—72). Asosiy ilmiy ishlari mikroblarni oʻstiruvchi omillar, viruslar fiziologiyasi, fermentlar induksiyasi va repressiyasiga oid. Omil V ning koferman ekanligini isbotladi va uning bakteriyalar uchun fiziologik rolini anikladi. Lvovning ishlari F. … Читать далее