MEʼDA SHIRASI — meʼda (oshqozon) shilliq pardasining turli bez hujayralaridan ishlanib chiqadigan ovqat hazm qilish shirasi; rangsiz, tiniq, nordon suyuklik. Unda xlorid kislota va bir qator mineral tuzlar, shuningdek, fermentlar (asosan, pepsin va b.) bor. Odam M. sh. dagi xlorid kislota konsentratsiyasi 0,4—0,5% ga teng. Xlorid kislota ovqatni oʻzlashtirishda muhim rol oʻynaydi. U ovqat luqmalarini … Читать далее
MODDALAR ALMASHINUVI, metabolizm — tirik organizmlarning oʻsishi, hayot faoliyati, koʻpayishi, tashqi muhit bilan munosabatlarini do-imiy taʼminlaydigan kimyoviy oʻzgarishlar majmui. Moddalar almashinuvi tufayli xujayra tarkibiga kiradigan molekulalar parchalanadi va sintezlanadi, hujayra strukturalari va hujayralararo moddalar hosil boʻladi, yemiriladi va yangilanadi. Mas, odamda barcha toʻqima oqsillarining yarmisi taxm. 80 sutkada parchalanib, yangidan hosil boʻladi; jigar va qon … Читать далее
PANKREATIT (yun. pankreas — meʼda osti bezi) — meʼda osti bezining yalligʻlanishi. Oʻtkir va surunkali boʻladi. Oʻtkir Pankreatit alkogolizm, yolchitib ovqatlanmaslik yoki meʼyoridan ortiqovqat yeyish, shuningdek, oʻt toshi kasalligi natijasida paydo boʻladi. Pankreatitga meʼda osti bezi tomirlarining zararlanishi yoki unga tromblar tiqilib qolishi, infeksion kasalliklar, shikastlanishlar va qorin boʻshligʻidagi turli yalligʻlanishlar sabab boʻladi. Oʻtkir Pankreatitda … Читать далее
PINOTSITOZ (yun. pino — ichaman, shi-mib olaman va…sit) — suyuklikning hujayra membranasi tomonidan qamrab olinishi va hujayraga soʻrilishi (q. Fagotsitoz). P. da suyuklikni plazmatik membrana qamrab olib, mayda tomchilar holida hujayra ichiga oʻtkazadi. Pinotsitoz orqali suvda eriydigan makromolekulalar (oqsillar, lipidlar, glikoproteidlar) hujayra ichiga oʻtadi (bevosita Pinotsitoz, yaʼni endotsitoz) va hujayradan chiqariladi (teskari Pinotsitoz, yaʼni ekzotsitoz). … Читать далее
MUR (Moore) Stanford (1913.4.9, Chikago – 1982.23.8, Nyu-York) — amerikalik biokimyogar. AQSH Milliy FA va Amerika fan va sanʼat akademiyasi aʼzosi. Nyu-Yorkdagi Rokfeller tibbiyot tadqiqotlari in-ti prof. (1952-y. dan). Ilmiy ishlari oqsillarning tuzilishi va fermentlar kimyosiga oid. Aminokislotalar mikdorini aniqlash, ularni xromatografik usulda ajratish uchun avtomatik qurilmani taklif etgan. Nobel mukofoti laureati (1972, K. Anfinsen … Читать далее
MIKROELEMENTLAR — organizm, oʻgʻit, rudalarda kam mikdorda (odatda, Eng muhim mikroelementlarning asosiy fiziologik va gigiyenik xususnyatlariga taʼsir etadi, immunitet reaksiyalari, qon hosil qilish va toʻqimaning nafas olishida qatnashadi, hayvonlarda yetishmasa ozadi, boʻyi oʻsmaydi, skeleti rivojlanmaydi. Boʻy oʻsishi va organizm rivojlanishiga yordam beradi, qon hosil qilish, immun reaksiyalar va toʻqimaning nafas olishida qatnashadi. Fermentlar tarkibiga kiradi, … Читать далее
MIKSOBAKTERIYALAR (Myxobacterales) — grammanfiy bakteriyalar tartibi. Sirpanib harakatlanadi, me-vali tana va miksosporalar hosil qiladi. Vegetativ hujayralari tayoqchasimon (uz. 0,7—1,0—3,0—6,0 mkm), koʻndalang boʻlinib koʻpayadi. Mevali tana hosil boʻlishida hujayralar birga toʻplanadi; baʼzan shaklini oʻzgartiryb, suvsizlikka chidamli mikro-sporalar hosil qiladi. Sporalar unib chiqib, vegetativ hujayraga asos soladi. Mevali tanasining oʻlchami, shakli va rangi sistematik ahamiyatga ega. Miksobakteriyalar … Читать далее
MIOZIN — muskul tolalari (miofibrillar)nipt asosiy oqsili. Muskul oqsilining 40—60%ini tashkil etadi. Globulinlarga kiradi. Miozin miofibrillarning boshqa oqsili — aktin bilan birikkanda muskullar qisqarish sistemasining asosiy struktur ele-menti — aktomiozin hosil boʻladi. Miozinning muhim xossalaridan yana biri adenozintrifosfat kislota (ATF)ni parchalab yuborishidir. Ayni vaktda bir talay energiya vujudga keladi va Miozin aktin bilan birikib, muskulning … Читать далее
PENITSILL, penitsillium (Penicillium) — gifomitsitlar tarti-biga mansub zamburugʻlar turkumi. Ipga oʻxshash mitseliysi yashilkulrang, koʻp marta tarmoqdangan, substratni teshib kirib usadi. Konsidiy (spora) lari mitseliysi uchidagi oʻsimtalarida hosil boʻladi. Ayrim turlari xaltali bosqichlar hosil qiladi. 250 ga yaqin turi bor, keng tarqalgan, ayniqsa, moʻtadil iqlimda koʻp uchraydi. Koʻpchiligi saprofit, ayrim turlari parazit. Tabiatda oʻsimlik va hayvon … Читать далее
MEYERGOF (Meyerhof) Otto (1884.12.4, Gannover – 1951.6.10, Filadelfiya) — nemis biokimyogari. AQSH Milliy FA aʼzosi (1949). Tibbiyot d-ri (1909). Filadelfiyadagi Pensilvaniya unti prof. (1940-y. dan). Asosiy ilmiy ishlari muskullarning qisqarishi biokimyosiga oid. Uglevodlarning fermentlar taʼsirida oʻzgarishi va u bilan bogʻlangan holda adenozintrifosfat qamda kreatinfosfatning oʻzgarishini tadqiq qildi. Ishlayotgan va tinch turgan muskullarda uglevodlarning anaerob parchalanishi … Читать далее