BACHKI — 1) oʻsimlik ildizidagi kurtaklardan yoki tana ostidan oʻsib chiqadigan novdalar. Bachki larning oʻsib chiqishi tabiiy vegetativ koʻpayishning bir usulidir. Yantoq, pechak, olcha, olvoli, terak, qayragʻoch, boʻztikan B. lar orqali koʻpayadi. Bunday koʻpayishda oʻsimliklarning tuproq orasidagi po-yasi bilan birga ildizlari ham kurtaklanib, poya chiqaradi; 2) ustki kiyim (chopon, chakmon, yaktak va b.)ning tagi tor … Читать далее
BAXMALSOY — Jizzax viloyati Gʻal-laorol tumaniyaagn soy. Turkiston tiz-masining shim. yon bagʻridan boshlanadi, Jiloycha qishlogʻi yonida Koʻkjarsoy (Sangzorning oʻng irmogʻi) ga quyiladi. Uz. 10 km. Vodiysi tor. B. asosan bulok, yomgʻir va qor suvlaridan toʻyinadi. Bahorda sersuv, yezda baʼzan kuriydi. Baxmalsoy vodiysidagi Koʻkjar qishlogʻida pansionat bor. Пост Навигацияси
BIRIKTIRUVCHI TOʻQIMA — odam va hayvonlarda mezenximaaan rivojlanadigan toʻqimalar guruhi. Organizmda trofik, himoya, plastik va mexanik funksiyalarni bajaradi. Xususiy, togʻay va suyak B. t. lari farq qilinadi. Xususiy Biriktiruvchi toʻqima koʻpincha trofik, himoya va plastik funksiyalarni, togʻay Biriktiruvchi toʻqima esa mexanik funksiyani bajaradi; u xondroblast va xondrotsitlar, hujayraaro modda hamda kollagen va elastik tolalardan iborat. … Читать далее
GYELLERUP (Ggeiierup) Karl (1857.2.6, Daniya — 1919.11.10, Germaniya) — Daniya yozuvchisi. Daniya va nemis tillarida ijod qilgan. Ilk romani «Idealist» (1878)da yoshlar qayoti va ayollarning ijtimoiy aqvoli aks etgan. Gyellerup ijodining dastlabki bosqichida G. Brandes boshchiligidagi liberal oqim tarafdori boʻlgan. «Doʻlana» (1881) sheʼriy toʻplami mazkur oqim va uning yetakchisiga bagishlangan. Keyinchalik A. Shopengauer falsafasi bilan … Читать далее
YOZTEPA, Yozdepe — ilk temir davriga oid qishloq xarobasi (mil. av. 9 — 4a. lar). Turkmanistonning Murgʻob vohasida, Bayramali sh. dan 34 km shim. gʻarbda joylashgan. Mayd. 16 ga ga yaqin. 1954—56 y. larda prof. V. M. Masson oʻrgangan. Tepalik ustiga yirik xom gʻishtdan qurilgan hisor atrofi devor bilan oʻrab olingan. Hisorning jan. qismidan jamoat … Читать далее
YALLA — oʻzbek xalq ijodida keng tarqalgan, raqs bilan ijro etiladigan qoʻshiq turi. Xalq soʻzi, mumtoz va zamonaviy shoirlar sheʼrlariga aytiladi Yalla yakka, koʻpincha 2 va undan ortiq ijrochi tomonidan (doira va cholgʻu ansambli joʻrligida) ijro etiladi. Aksariyat Yallalar ishqmuhabbat mavzuida boʻlib, jozibali, oʻynoqi xarakterga ega. Yalla 2 turga boʻlinadi: 1) qoʻshiqjanriga yaqin, kuyi nisbatan … Читать далее
YETIMKALOS TIZMASI — Surxondaryo viloyatidagi Surxon-Sherobod qator tepalari tarkibiga kiruvchi tizma. Eng baland joyi 1216 m. Uz. 8—10 km. Jan.-gʻarbdan shim.-sharqqa yoʻnalgan. Shim.-gʻarbiy yon bagʻri ancha tik. Jan.sharqiy yon bagʻri yotiqroq, quruq soy va tor daralar bilan oʻyilgan. Yetimkalos tizmasi boʻr va paleogenning qumtosh, alevrolit, ohaktosh va gipsidan tashkil topgan. Ayrim joylarda dagʻal toʻq boʻz … Читать далее
YELKA, kift — qoʻlning boshlanish qismi; uning asosini yelka skeleti tashkil etadi. U tashqi tomondan qoʻlning erkin (osilib turgan) qismiga oʻtsa, ichki tomondan umurtqa pogʻonasiga taqaladi. Yelka kamari suyaklari (kurak suyagining yelka oʻsigʻi bilan oʻmrov suyagi) boylamlar b-n oʻzaro birlashib muskullar, teri osti yogʻ qavati, teri bilan qoplangan. Yelka muskullari oldindagi — bukuvchi va orqadagi … Читать далее
YASSAVIYLIK — tasavvufdagi tariqatlardan biri. Asoschisi Ahmad Yassaviy. 12-asrda Oʻrta Osiyoda paydo boʻlgan. Yassaviylik taʼlimotiga koʻra, komil murshid (shayx)ning zimmasidagi birinchi vazifa oliy insoniy sifatlarni oʻzida mujassam etish, shariat ilmini mukammal egallab, soʻng muridlarni ortidan ergashtirishga erishishdir. Yassaviylikka koʻra, murid quyidagi talablarga rioya qilishi zarur: biror kishini oʻz murshididan ustun qoʻymasligi va unga mutlaq ehtirom … Читать далее
YORITQICHLARNING TOʻSILISHI, Quyosh va Oy tutilishlari — Oy oʻzining Yer atrofidagi harakati davrida uzoq yoritqichlar (yulduzlar) oldidan oʻtib, ularni toʻsishi hodisasi. Koʻpincha, yulduzlar toʻsiladi. Yulduz qanchalik ravshan boʻlmasin, u Oy bilan toʻsilganda Oy chetida toʻsatdan yoʻqoladi (toʻsilishning boshlanishi) va toʻsatdan paydo boʻladi (toʻsilishning oxiri). Sayyoralarning toʻsilish hodisalari ham uchraydi. Yer Oydan tushgan soyaga yoki Oy … Читать далее