MALAKKA — Osiyoning jan.-sharqiy qismidagi yarim orol. Hindixitoy ya. o. ning janubiy qismi. Gʻarbdan Andaman dengizi va Malakka boʻgʻozi, sharkdan Jan. Xitoy dengizi va uning Siyom qoʻltigʻi oʻrab turadi. Uz. 1300 km chamasi. Mayd. 190 ming km2. Kengligi eng tor joyida 40 km. Shim. chegarasi Kra boʻyni (10° sh. k.) orqali oʻtadi. Baʼzan Malakkaga Kra … Читать далее
MASSAGETLAR (yun. Massagetai) — Kaspiy dengizining sharqiy sohili, Orol dengizi atroflari, Amudaryo va Sirdaryoning quyi oqimida mil. av. 8 — 4-a. larda yashagan koʻchmanchi va b. qabilalar guruhining yunon adabiyetlarida uchraydigan umumlashma nomi. Massagetlar toʻgʻrisida fanda turli xil qarashlar mavjud. Ayrim olimlar fikricha, «Massagetlar» nomi «masyo» — «baliq» soʻzidan kelib chiqqan boʻlib, «baliqxoʻrlar» maʼnosini anglatgan. … Читать далее
PEKIN, Beyszin (xitoycha — shim. poytaxt) — Xitoyning poytaxti. Siyosiy, iqtisodiy, ilmiy va madaniy markazi. Kattaligi jihatidan mamla-katda Shanxaydan keyin 2-oʻrinda. Buyuk Xitoy tekisligining shim. qismida, uch tomondan togʻlar bilan oʻralgan. Iqlimi moʻtadil, mussonli iqlim. Yanv. ning oʻrtachat-rasi —4,6°, iyulniki 26°. Yillik yogʻin 636 mm. Aholisi 12 mln. kishi (1999, shahar atrofi b-n). Pekin aloxdsa … Читать далее
MAO SZEDUN (1893.26.12, Xunan viloyati Syantan uyezdi — 1976.9.9, Pekin) — Xitoy Kompartiyasi (XKP) MK raisi (1943-y. dan), XKP asoschilaridan biri. 1954—59 y. larda XXR raisi. U oʻtkazgan «katta sakrash» siyosati (1958— 60) Mao Szedunning davlatdagi obroʻsiga putur yetkazdi. 1959-y. dan Mao Szedun shaxsiga sigʻinish avj oldirildi (mamlakatda millionlab nusxada Mao Szedun asarlaridan koʻchirma kitobchalar, … Читать далее
MALAYZIYA (Persekutuan Tanah Malaysiu) — Jan.-Sharqiy Osiyodagi davlat. X,ududini Jan. Xitoy dengizi ikkiga ajratib turadi; Gʻarbiy Malayziya (Malayya) Malakka ya. o. ning jan. da, Sharkiy M. Kalimantal o. ning shim. qismida joylashgan. Mayd. 332,8 ming km2. Aholisi 22,2 mln. kishi (2001). Poytaxti — Kuala-Lumpur sh. Maʼmuriy jihatdan 13 shtat va 2 federal hududga boʻlinadi. Davlat … Читать далее
MALER (Mahler) Gustav (1860.7.7, Kalishte, Chexiya — 1911.18.5, Vena) — avstriya kompozitori va dirijyor, soʻnggi romantizmning yirik vakili. Vena konservatoriyasi (1875—78) va unti (1878— 80)da taʼlim olgan. Dirijyorlik faoliyatini 1880-y. dan boshlab, Yevropaning turli opera teatrlari (Praga, Leypsig, Budapesht, Gamburg va b.)da ishlagan. 1897—1907-y. lar Vena saroy operasiga rahbarlik qilib, uni jahon opera sanʼati markaziga … Читать далее
MAKALU — Katta Himolay togʻlaridagi choʻqqi, Nepal bilan Xitoy chegarasida. Jomolungma choʻqqisidan 20 km jan.-sharkda. Bal. 8470 m. Asosan, granitlardan tuzilgan. Yon bagʻirlarida muzliklar (uz. 15 km gacha) bor. M. dan sharqda Himolay togʻlarini kesib oʻtuvchi Arun daryosi darasi joylashgan. Daraning chuqurligi togʻ tepasidan daryo oʻzanigacha 7300 m (dunyoda eng katta). Makaluga birinchi boʻlib, 1955-y. … Читать далее
TURKISTON AVTONOM SOVET SOTSIALISTIK RESPUBLIKASI (TASSR) — Turkiston oʻlkasida sovet tuzumi oʻrnatilgandan keyin bolsheviklar tomonidan tuzilgan va RSFSR ga kirgan avtonom respublika (1918—24). Mayd. 1.324.994 kv. versta. Aholisi 5 mln. dan ziyod kishi (1922). Poytaxti — Toshkent sh. Turkiston oʻlka sovetlarining 5syezdi (1918-y. 20 apr. —1 may)da 30 apr. kuni Rossiya Sovet Federatsiyasining Turkiston Sovet … Читать далее
MINGTEPA — koʻhna shahar xarobasi (mil. av. 3 — mil. 5-a.). Andijon viloyati, Marhamat tumanы markaziga tutashib ketgan yodgorlik. Xitoy yozma manbalaridagi Ershi sh. bilan aynan deb taxmin etiladi. 1940—50 y. larda A. N. Bernshtam, Yu. A. Zadneprovskiy, keyinchalik (90-y. larda) Oʻzbekiston FA Arxeologiya in-tining Fargona otryadi (B. Matboboyev) arxeologik tekshirish ishlari olib borgan. Mingtepa … Читать далее
PALEOGRAFIYA (paleo… va… grafin) — yozuv belgilarining yaratilishi va ularning rivojlanishini oʻrganuvchi tarixiy-filologik fan; nazariy Paleografiya tarixan oʻzgargan yozuv xususiyatlarining krnuniyatlarini aniklaydi; amaliy va tavsifiy Paleografiya muayyan qoʻlyozmaning qachon va qayerda yaratilganini, uni yozgan yoki koʻchirgan shaxsning ishtirokini xdmda kotiblarning ish hajmini aniklash maqsadida kotiblarning yoki ayrim qoʻlyozmalarning individual (oʻziga xos) jihatlarini oʻrganadi. Paleografiya mustaqil … Читать далее