DIXLORETAN, etilenxlorid, SN2S1— SN2S1 — chuchmal hidli rangsiz suyuklik, undan xloroform hidi keladi. Mol. m. 98,97. Qaynash t-rasi 83,5°, zichligi 1,253 g/sm3. Suvda eri-maydi, spirt va efirda eriydi. Suv bilan azeotrop aralashma (qaynash t-rasi 71,6°; tarkibi 91,8% D. va 8,2% N2O) hosil qiladi. Dixloretan sanoatda xlor bilan etilendan olinadi. Dixloretan texnikada ekstraksiya jarayonlarida, gazmollarni tozalashda, … Читать далее
DIFENILOKSID, difenil-efir (S6N5) 2O — rangsiz kristall modda. Mol. m. 170,21. Suyuklanish t-rasi 28—29°, qaynash t-rasi 259,3°; zichligi 1075 kg/m3. Suvda deyarli erimaydi, benzol, muz holdagi sirka kislota, etanolda yaxshi eriydi. S6N5S1 bilan C6H5ONa ni mis ishtirokida qizdirish orkali olinadi. Past t-rada suyuklanishi, termik va kimyoviy barqarorligi sababli Difeniloksidning difenil bilan aralashmasi (difenil aralashmasi, dinil, … Читать далее
DIOKSANLAR — oddiy siklik efirlar. Mol. m. 88,10, rangeiz yonuvchan suyuqlik. Suv, spirt va efirga yaxshi aralashadi. Suv bilan azeotrop aralashma hosil qiladi. Kuchsiz oksidlovchilar, suyultirilgan kislota va ishqorlar, ammiak taʼsiriga chidamli. Barkaror komplekslar, mas, Br2, SO,, fosfat kislota bilan bromlash, sulfidlash, fosforillashda qoʻllaniladigan birik-malar olishda ishlatiladi. Kimyoviy xossalari jihatidan oddiy alifatik efirlarga oʻxshaydi. Etilenglikolni … Читать далее
DIFENILAMIN (C6H5) 2NH – ikkilamchi aromatik amin, yorugʻlik taʼsirida qorayadigan rangsiz kristall modda. Mol. m. 169,23; zichligi 1160 kg/m3. Qaynash t-rasi 302°, suyuqlanish t-rasi 54°. Sovuq suvda erimaydi; efir, metil spirt, benzol, ligroin va b. organik erituvchilarda eriydi. Anilinni anilin gidroxlorid bilan avtoklavda 300°da NS1, A1S13, NH4BF4 ishtirokida qizdirib va b. usullar bilan olinadi. Nitritlar … Читать далее
IZOPREN (2-metilbutadiyen-1,3) , SN2=S(SN3)-SN=SN2 – toʻyinmagan uglevodorod, rangsiz suyuqlik. Mol. m. 68,11, Kaynash t-rasi 34,07°, suyuklanish t-rasi — 146°, spirt va efirda eriydi. Oʻz-oʻzidan alangalanadi (400° da). Izopren toʻyinmagan uglevodorodlarga xos reaksiyalarga kirishadi, oson gidrogenlanadi, metallorganik birikmalar hosil qiladi. Birikish va polimerlanish I. ning oʻziga xos re-aksiyalaridan hisoblanadi. Sanoatda izobutilenga formaldegid taʼsir ettirish, izopentanni gidrogenlash, … Читать далее
KOʻKAMARON (Scutellaria immaculata Nevski) — yalpizdoshlar (labguldoshlar) oilasiga mansub sertuk yarim buta. Poyasi yotiq, yer ostki qismi yogʻochlanib, kaudeks hosil qiladi. Bir yillik poyalari 5—10 sm, sertuk, serbarg. Gullari 2,5—3 sm, och sariq, barg qoʻltigʻida gʻuj oʻrnashgan. Iyun—iyulda gullaydi, mevasi avg, — sentyabrda pishadi. Toshkent, Samarqand va Fargʻona viloyatlaridagi togʻlarda oʻsadi. Yangiligida mol yeydi. Пост … Читать далее
ZIMBABVE (Zimbabwe), Zimbabve Respublikasi (Republic of Zimbabwe) — Afrika jan. dagi davlat. Mayd. 390,76 ming km2. Aholisi 11,5 mln. kishi (2001). Poytaxti — Xarare sh. Maʼmuriy jihatdan 8 viloyat (province)ra boʻlinadi. Davlat tuzumi. 3. — respublika. Avvalgi nomi — Jan. Rodeziya. Britaniya Hamdoʻstligi tarkibiga kiradi.1980-y. da mamlakat mustaqillikka erishgach, 3. Respublikasi deb ataladigan boʻldi. Amaldagi … Читать далее
KREBS HALQASI, trikarbon kislotalar halqasi, sitrat kislota halqasi — di — va trikarbon kislotalarning oksidlanishi bilan bogʻliq boʻlgan fermentativ reaksiyalarning halqali ketma-ketligi. Uglevodlar, yogʻlar va oqsil (aminokislota)lar oksidativ (SO2 va N2O gacha) parchalanishining umumiy oxirgi bosqichi. 1930-y. larda Sent-Dyerdi dikarbon kislotalardan suksivat, fumarat, malat va oksaloatsetat vafas olish jarayonini bir necha baranar tezlatishini, yaʼni katalitik … Читать далее
KOʻN — mol, echki, qoʻy va b. hayvonlar terisidan tayyorlangan charm turi. Koʻnning bedona, amirkon, xrom (xrom tuzlari b-n ishlov berilgan), shagren (qoʻy, echki terisidan tayyorlangan), upuka (buzoq, terisidan tayyorlangan) xillari bor. Qadimda Koʻnni mahalliy kosib-koʻnchilar oʻz xonadonlarida tay-yorlaganlar. Baʼzi mahalla va qishloqlar koʻnchilikka ixtisoslashtirilgan. 20-a. boshlariga kelib koʻnchilikning sanoat usuli paydo boʻldi. Oʻzbekiston hududidagi … Читать далее
IZOPROPIL SPIRT, propanol-2, izopropanol, (SN3) 2 SNON — ikkilamchi propil spirt. Rangsiz suyuqlik, mol. m. 60,09. Suyuklanish t-rasi — 89,5°, qaynash t-rasi 82,4°. Zichligi 785,5 kg/ m3. Suv va organik erituvchilar bilan turli nisbatda aralashadi; suv bilan azeotrop aralashma (kaynash t-rasi 80,2°; 87,7% I. s.) I. s. yogʻ qatori bir atomli ikkilamchi spirtlarning (oddiy va … Читать далее