KAZEIN (lot. caseus — pishloq) — murakkab oqsil, fosfoproteid. Sutni proteolitik fermentlar taʼsirida tvorogga aylantirishda kazeinogen dan hosil boʻladi. Tvorogning asosiy massasini tashkil etadi. Kazein tuzli eritmalar (neytral va ishqorli mux. it)da eriydi, kislota taʼsir ettirilganda choʻkadi. Kazein mol. m. 30.000—400000. a, r u fraksiyalaridan tarkib topgan. Sut va sut mahsulotlarining oqsilli asosiy qismi. Ayollar … Читать далее
KSILOLLAR (dimetilbenzollar) , S6N4(SN3)2 — organik birikmalar. Benzol gomologik qatoridagi aromatik uglevodorodlar, oʻziga xos hidli suyuqliklar. Mol. m. 106,16. Orto-, meta – va paraksilol izomerdari bor. Toshkoʻmir qoramoyining yengil fraksiyasidan neftni va neft mahsulotlarini piroliz qilib yoki katalizator ishtirokida qayta ishlab olinadi. Benzolga nisbatan oson alkillanadi, xlorlanadi, sulfolanadi, nitrolanadi. Oksidlanganda sanoat uchun muhim ahamiyatga ega … Читать далее
INOZIT, geksaoksitsiklogek-san, siklit — olti atomli siklik spirt, shirin taʼmli, qattiq modda. Mol. m. 180,2. Suyuklanish t-rasi 225—227°. 9 ta stereoizomeri mavjud. Ulardan fakat mezoinozit V guruhidagi vitaminlarning xossalarini na-moyon kiladi. Suvda yaxshi eriydi. Organik erituvchilarda erimaydi. Oʻsimliklar tarkibida asosli fitin kislota va uning kalsiy-magniyli tuzi koʻri-nishida boʻladi. Baʼzi oʻsimliklar uchun Inozit oʻsish omili hisoblanadi. … Читать далее
LIOFIL VA LIOFOB KOLLOIDLAR (yun. 1uo — eritaman, phileo — yaxshi koʻraman, phobos — qoʻrquv) — dispersion muhiti suyukdikdan iborat boʻlgan dispers sistemalar. Dispers faza zarrachalari bilan dispersion muhit zarrachalari orasidagi bogʻlanishga qarab, Liofil va liofob kolloidlar va l. k. farq qilinadi. Agar dispersion muhit suv boʻlsa, «liofil» va «liofob» terminlari oʻrnida «gidrofil» va «gidrofob» … Читать далее
IZOMERLANISH, izomerizatsiya — organik birikmalarning mo-lekulasi ichidagi oʻzgarish. Bunda molekulalarning tuzilishi oʻzgaradi-yu tarkibi va mol. m. oʻzgarmaydi. Izomerlanish reaksiyalari qaytar reaksiyalardir: izomer shakllar oʻrtasidagi muvozanat t-ra, bosim va sh. k. ga bogʻliq. Tautomeriya I. ning juzʼiy bir koʻrinishidir. Neftni qayta ishlash sanoatida motor yonilgʻilarining sifati Izomerlanish yoʻli bilan yaxshilanadi, aromatik boʻlmagan xom ashyodan kimyo sanoati … Читать далее
LIQ-LIQ, xolodes — mol, qoʻy, buzoqlarning kalla-pochalaridan tayyorlanadigan yaxna taom. Mol yoki qoʻyning kalla-pochalari, oyoq qismi kuydirilib, yaxshilab tozalanadi, soʻng boʻlaklarga boʻlinadi, suyaklari esa chopilib, 3—4 soat sovuq suvga solib qoʻyiladi. Goʻshtsuyaklar yaxshilab yuvil-gach, qozonga sovuq suv (1 kg kalla-pochaga 3 l suv hisobida) quyib 6—8 soat davomida sust olovda mildiratib qay-natiladi. Tayyor boʻlishidan 1 … Читать далее
QOSIMOV Sulaymon (1909.6.1, Sariosiyo tumani — 1976.28.8, Fargona) — aktyor, rej. Oʻzbekiston xalq artisti (1944). 1930-y. Margʻilondagi «Qizil sanʼat» toʻgaragini boshlovchilaridan (bu toʻgarak keyinchalik 1931-y. Margʻilon shahar teatriga aylangan). Bu teatrda Temurxoʻja («Loyqalar»), Eshon («Hujum»), Meli («Oʻrtoqlar»), Raim yamoqchi («Halima»), Kalaf («Malikai Turandot») kabi obrazlar yaratgan. Qoʻqon teatrida (1933 — 34), Fargʻona teatrida (1934—65) akter, … Читать далее
QAZI — ot goʻshtidan tayyorlanadigan oziq-ovqat mahsuloti. Qazini tayyorlash uchun otning toʻsh va peshnob yoki lahm qismi goʻshti va yogʻi eni 3—4 sm, uzunligi 10—15 sm qilib tilimlanadi. Tilimlar togʻoraga solinib tuz, murch va zira bilan yaxshilab aralashtiriladi (1 kg goʻshtga 0,5 kg ot yogʻi, 50 g tuz, 15 g murch, 25 g zira) va … Читать далее
GIDROKSILAMIN, NH2OH — rangsiz kristallar. Mol. m. 33,0298, rombik panjarali, 32»da eriydi, zichligi 1335 kg/m3 (10° da). Gidroksilamin issiqlik taʼsiriga chidamsiz, gigroskopik modda, qizdirilganda (100° dan yu kori da) portlashi mumkin. Parchalanganda ammiak, azot va suv hosil qiladi. Suv, metanol va etanol bilan turli nisbatda aralashadi, lekin efir va benzoldya erimaydi. Gidroksilamin kislotali muhitdagi suvli … Читать далее
DOʻLMA — quyuq taom turi. Mol yoki qoʻy goʻshtining qorakesak joyidan kesib olib, mayda toʻgʻrab yoki qiymalab, baʼzida guruch qoʻshib tayyorlanadi. Doʻlmaning karam D., bolgari Doʻlma, charvi D., pomidor D., kovatok D. va b. turlari bor. Karam Doʻlma — suyaklari ajratilgan goʻsht goʻshtqiymalagichdan oʻtkazilgach, guruch, mayda toʻgʻralgan piyoz, tuz, murch va 2—3 dona pomidorning suvi … Читать далее