SANOAT, industriya — xalqxoʻjaligining jamiyat ishlab chikaruvchi kuchlari taraqqiyoti darajasiga hal qiluvchi taʼsir koʻrsatadigan yetakchi tarmogʻi; S. ning oʻzi uchun hamda xalq xoʻjaligining boshqa sohalari uchun mehnat qurollari va b. mahsulotlar i. ch., shuningdek, xom ashyo, yoqilgʻi qazib olish, energiya i. ch., yogʻoch tayyorlash, Sanoatda yoki q. x. da olingan mahsulotlarga ishlov berish va ularni … Читать далее
KIMYO, ximiya — moddalarning tuzilishi va oʻzgarishini oʻrganadigan fan. K. boshqa fanlar qatori inson faoliyatining mahsuli sifatida vujudga kelib, tabiiy ehtiyojlarni qondirish, zaruriy mahsulotlar i. ch., biridan ikkinchisini xrsil qilish va, nihoyat, turli hodisalar sirlarini bilish maqsadida roʻyobga chiqdi. Odamlar qadimda rudalardan metallarni ajratib olish, turli xil qotishmalar tayyorlash va qoʻllash, jumladan, shisha tayyorlash va … Читать далее
BELAYA SERKOV — Ukrainaning Kiyev viloyatidagi shahar (1925-y. dan). Ros daryosi boʻyida. T. y. stansiyasi. Aholisi 205 ming kishi (1999). Shahar 1155-y. dan maʼlum, 1363-y. dan Litva va Polsha, 1793-y. dan Rossiya qoʻl ostida boʻlgan. Belaya Serkovda rezina (shu jumladan shina), mashinasozlik (q. x. mashinalari va elektrotexnika) sanoati, qurilish materiallari, yengil sanoat korxonalari bor. Q. … Читать далее
FINLYANDIYA (fincha Suomi, shvedcha Finland) , Finlyandiya Respublikasi (fincha Suomen Tasavalta, shvedcha Republiken Finland) — Shim. Yevropada joylashgan davlat. Mayd. 337 ming km2. Aholisi 5,186 mln. kishi (2002). Poytaxti — Xelsinki sh. Maʼmuriy jihatdan 5 lyani (guberniya) ga boʻlinadi. 1991-y. dan oʻzini oʻzi boshqarish maqomini olgan Aland o. lari bu hisobga kirmaydi. Davlat tuzumi. Finlyandiya … Читать далее
KALININGRAD (1946-y. 4-iyulgacha Kenigsberg) — RFdagi shahar, Kaliningrad viloyati markazi. MM. Kalinin nomiga qoʻyilgan. Pregolya daryosining har ikki sohilida. Boltik, dengizi boʻyidagi muzlamaydigan Baltiysk port shahri bilan chuqur kanal orqali bogʻlangan. T. y. tuguni. Aholisi 413 ming kishi (1990-y. lar oʻrtalari). Baliq ovlash va transport floti bazasi. Mashinasozlik va metallsozlik (kema tuzatish, vagonsozlik, «Elektrosvarka», avtoagregat … Читать далее
QALMOGʻISTON, Qalmogʻiston Respublikasi (Xalmg-Tangch) — Rossiya Federatsiyasi tarkibidagi respublika. Rossiya Yevropa qismining jan. da joylashgan. Mayd. 76,1 ming km2. Aholisi 292,4 ming kishi (2002). Poytaxti — Elista shahri Maʼmuriy jihatdan 13 tuman, 3 shahar, 6 shaharchaga boʻlinadi. Davlat tuzumi. Q — respublika. Respublika boshligʻi — prezident. Qonun chiqaruvchi hokimiyatni Xalq Xurali (parlament), ijrochi hokimiyatni rais … Читать далее
PARPIYEV Nusrat Aʼzamovich (1931.14.9, Toshkent) — kimyogar olim. Oʻzbekiston FA akad. (1995), kimyo fanlari dri (1976), prof. (1981). Oʻrta Osiyo un-tini tugatgan (1953). Oʻzbekiston FA Kimyo in-tida lab. mudiri (1964—76), direktor muovini (1965 — 76), Oʻrta Osiyo neftni qayta ishlash sanoati i. t. instituti direktori (1976—77), Bu-xoro oziq-ovqat va yengil sanoat texnologiyasi in-ti rektori (1977—89), … Читать далее
MOSKVA VILOYATI — RF tarkibidagi viloyat. 1929-y. 14 yanv. da tashkil etilgan. Markaziy iqtisodiy r-nga kiradi. Mayd. 47 ming km2. Aholisi (Moskva sh. dan tashqari) 6564,1 ming kishi (1998), Moskva va Moskva sh. maʼmuriyatiga qarashli shahar va shaharchalar bilan birga 15193,3 ming kishi. Asosiy aholisi ruslar (93,5%), shuningdek, ukrain, belorus, tatar va b. millat vakillari … Читать далее
MAHALLIY SANOAT — mahalliy xom ashyo resurslaridan mahalliy ehtiyojlarni krndirishga moʻljallangan xalq isteʼmol mollari ishlab chiqaradigan sanoat tarmoqlari majmui. Uning tarkibida qora metallurgiya, kimyo va neft kimyosi, mashinasozlik va metallga ishlov berish, yogʻochni qayta ishlash sanoati, mebel sanoati, qurilish materiallari, shisha va chinni-fayans, yengil sanoat va oziq-ovqat sanoati korxonalari, xalq hunarmandchiligining zardoʻzlik, tikuvchilik, toʻquvchilik, pichoqchilik, … Читать далее
TOʻYTEPA — Toshkent viloyati Oʻrta Chirchiq tumanik&tch shahar (1973-y. dan), tuman markazi. Toshkentdan 37 km. Yaqin t. y. stansiyasi — Chigʻiriq (5 km). Aholisi 25,3 ming kishi (2004). Qad. da T. Mingtepa, Nukat nomlari bilan maʼlum boʻlgan. Shahar toʻgʻrisidagi dastlabki maʼlumotlar uning rivojlangan davri (10—12-a. lar)ga toʻgʻri keladi. Shaharda 8 sanoat korxonasi faoliyat koʻrsatadi. Ishlab … Читать далее