KARKIDON QUSHLAR (Bacerotidae) – popushaklar turkumining bir oilasi. Tumshugʻi keskin pastga egilganligi, uning ustida katta shoxsimon oʻsimta borligi uchun Karkidon qushlar deb nom berilgan. Tanasining uz. 50 sm dan 165 sm gacha, vazni 150 g dan 4 kg gacha. Karkidon qushlar yirik, dumlari uzun, barmoqlari bir-biriga birikkan. Oilada 14 urugʻ, 45 tur mavjud. Afrika, Avstraliya … Читать далее
TURNALAR (Gruidae) — turnasimonlar turkumi oilasi. 4 urugʻga birlashgan 15 turi mavjud. Yirik, oyoqlari va boʻyni uzun, qanotlari nisbatan keng. Yevropa, Osiyo, Shim. Amerika, Avstraliyada tarqalgan. Suvoldi yoki oʻta nam ekosistemalarda yashaydi. Mavsumiy migratsiya davrida qishlash joylariga katta gala boʻlib uchib ketadi. Uyasini yerga oʻsimliklardan yasaydi. 3—6 yoshida voyaga yetadi. Nasl uchun ikkala jins ham … Читать далее
TIMSOHLAR — suvda yashovchi sudralib yuruvchilar turkumi. Tanasi kaltakesakka oʻxshash, uz. 2—7 m, boshi yassilashgan, tumshugʻi uzun. Koʻzlari va burun teshiklari boshi ustidan boʻrtib chiqib turadi. Burun va quloq teshiklari suvda yopiladigan klapanlar bilan taʼminlangan. Ogʻiz boʻshligʻida ikkilamchi tanglay boʻladi. Tishlari yirik. Tili ogʻiz tubiga yopishgan. Dumi uzun va baland (ikki yondan yassilashgan). Orqa oyoqlari … Читать далее
TIKANBOSHLILAR, akantotsefallar (Acanthocephala) — birlamchi tana boʻshlikli chuvalchanglar sinfi (baʼzi maʼlumotlarga kura tip). Gavdasi qopga oʻxshash, uz. 1 — 65 sm. Kugikulasi ostida qalin gipoderma qavati joylashgan. Gavdasining oldingi uchidagi koʻp ilmoqli xartumi yordamida xoʻjayin tanasiga yopishadi. Xartumi tana ichiga tortiladi. Halqa va boʻylama muskullari bor. Ichagi boʻlmaydi (osmotik ozikdanadi). Ayirish sistemasi protonefridiy tipida. Nerv … Читать далее
MIDIYALAR (Mytiis) — dengiz ikki pallali mollyuskalari urugʻi. Chigʻanogʻining uz. 20 sm gacha, shakli ovalponasimon, silliq, qoramtirbinafsha yoki sargʻish-yashil tusda. Chigʻanogʻining ichki yuzasi yaltiroq sadaf qavat b-n qoplangan. Voyaga yetgan davrida harakatlanmaydi. Oyogʻidagi maxsus bisus iplari yordamida suv tubidagi narsalarga yopishib yashaydi. 3 turi maʼlum. Deyarli barcha moʻtadil suvlarda tarqalgan, bir qancha joylarda midiya banklari … Читать далее
PLASTINKALILAR (Placozoa) – umurtqasiz hayvonlar tipi. 1971-y. da aniqlangan. Uz. bir necha mm, dengiz tubida yashaydi. Gavdasi juda yupqa plastinkasimon, shakli oʻzgaruvchan, oldingi yoki keyingi qutblari, haqiqiy toʻqima va organlari boʻlmaydi. Qorin va orqa tomonidagi hujayralari birbiridan farq qiladi. Parenximasida duksimon qisqaruvchi hujayralari bor. Tuxum hujayrasi parenximada yetiladi. Jinssiz boʻlinish va kurtaklanish hamda jinsiy koʻpayadi. … Читать далее
TURUMTOY (Falco columbarius) lochinsimonlar oilasiga mansub qush. Tanasining uz. 80 sm cha. Narining usti toʻq kulrang, qorni sargʻish, modasining usti koʻngʻir. Yevropa, Osiyo, Shim. Amerikaning oʻrmon va oʻrmon tundra qismida, shuningdek, Osiyo choʻllarida tarqalgan. Oʻrta Osiyo, Hindiston, Oʻrta dengiz atrofida qishlaydi. Oʻrta Osiyoda markaziy osiyo T. i kenja turi oʻtroq yashaydi. Qoyalarga uya quradi, baʼzan … Читать далее
MIKROBIOLOGIYA SANOATI — sanoat tarmogʻi; i. ch. jarayonida turli nooziq-ovqat xom ashyo turlari (neft va gaz uglevodorodlari, gidrolizatlar, yogʻoch)dan va qand lavlagi, makkajoʻxori, moyli va yormabop ekinlar va b. ning donini sanoatda kayta ishlash chiqitlaridan qimmatli mahsulotlarni mikrobiologik sintez qilib olishga asoslanadi. Oqsilvitaminli konsentratlar, aminokislotalar, vitaminlar, ferment preparatlari, antibiotiklar, oʻsimliklarni zararkunanda va hasharotlardan himoya qilishda … Читать далее
MEYOZ (yun. meiosis — kamayish) — hujayra yadrosining xromosomalar sonining 2-marta kamayishi (reduksiya) orqali boradigan boʻlinishi. Jinsiy koʻpayadigan oʻsimlik va hayvonlar uchun xos (q. Jinsiy koʻpayish). M. — irsiyat va oʻzgaruvchanlikning asosiy mexanizmi. Meyoz urugʻ va tuxum hujayra hosil qiluvchi hujayralar — spermatsit va ovotsitlarning ketma-ket ikki marta boʻlinishi (1 – va 2 – M.)dan … Читать далее
IGUANALAR (Iguanidae) — kaltakesaklar oilasi. Tanasining shakli va rangi har xil. Uzunligi bir necha sm dan 2 m gacha (Iguana iguana). Boshi juda koʻp mayda qalqonchalar bilan krplangan. Agamalarga oʻxshaydi, ulardan tishlarining jagʻiga ichki tomondan yopishganligi bilan farq qiladi. Oyoqlari yaxshi rivojlangan. 500 ga yaqin turi maʼlum. Shim. va Jan. Amerika, Madagaskar va ayrim Polineziya … Читать далее