SUV TOSHQINI — daryo, koʻl yoki dengiz suvi sathining koʻtarilishi natijasida quruqlikni suv bosishi. Daryo suvi, asosan, havo t-rasi keskin koʻtarilib, qor yoki muzliklar qisqa vaqtda koʻp miqdorda eriganda, qattiq jala quyganda toshadi. Daryo oʻzaniga muz tiqilib qolganda ham toshqin roʻy beradi. Dengiz sohillari va orollarda zilzila paytida yoki okeanda vulqon otilganda toʻlqin koʻtarilishi natijasida … Читать далее
SAUDIYA ARABISTONI, Saudiya Arabistoni Podshohligi (AlMamlaka alArabiya asSaudiya) — Osiyoning jan. gʻarbida joylashgan davlat. Arabiston ya. o. ning taxm. 2/3 qismini va Qizil dengiz hamda Fors qoʻltigʻidagi qator qirgʻoqboʻyi orollarni egallaydi. Mayd. 2,25 million km2. Aholisi 23,5 mln. kishi (2002). Bulardan 5,3 mln. kishi mamlakat fukarosi hisoblanmaydi. Poytaxti — ArRiyod sh. Maʼmuriy jihatdan 14 viloyatga … Читать далее
SUV OMBORI — toʻgʻonlar yordamida suvni yigʻish va saklash uchun quriladigan sunʼiy suv havzasi. Kompleks foydalanishga moʻljallangan Suv ombori xalq xoʻjaligidagi bir qancha tarmoqlar (sugʻorish, suv taʼminoti, elektr energiyasi, kemachilik, baliqchilik, toshqinlarga qarshi kurashish va b.) ehtiyojini qondiradi. Yil davomida daryo oqimlarining oʻzgarib turishi va uning hudud boʻylab notekis taqsimlanganligi Suv ombori barpo etishga zarurat … Читать далее
TASHLAMA, suv tashlama — suv havzasi (suv ombori, koʻl va b.) dagi ortiqcha suvni (toshqin suvlarini) chiqarib yuborish, suvni pastki byefga oʻtkazish uchun moʻljallangan gidrotexnika inshooti. St. toʻgʻon tepasiga, yuqori byef sathi tagiga qoʻyilgan yoki ayni paytda ikkalasi pastbaland qilib oʻrnatilgan teshik (quvur) lardan iborat boʻladi. S. t. dan suv chiqarilishi (tashlanishi) gidrotexnika zulfini bilan … Читать далее
BALIQ OʻSTIRISH — hovuz va b. suv havzalarida baliqlarga ozuqa berib boqish. Zogʻora baliq, xonbaliq, oʻtxoʻr baliq, sudak, ilonbaliq va b. baliqlarni boqish tartibi ishlab chiqilgan. Issiqsevar baliqlar (zogʻora baliq, tovonbaliq, leshch, amur va b.) boqiladigan hovuzlar oʻtloqi va botqoqli hududlarda barpo etilib, ularga daryo, kanal, kollektorlardan hamda koʻllardan suv olinadi. Salqinsevar baliqlar (xonbaliq, sulaymonbaliq … Читать далее
ODOQ (oyoq soʻzidan) — daryo va soylar etagi, quyilishi yeri, baʼzan oʻrta oqimi sohillaridagi tekis pastlik yerlar. Odoqlarni toshqin vaqtida baʼzan suv bosadi, yer osti suvlari yuza boʻlib, daryo suvining sathiga qarab oʻzgarib turadi. Tuprogʻi koʻpincha, shoʻrtob bot-qoq boʻlib, qamish, koʻgʻa, yulgʻun, shoʻra, ajriq bilan qoplanib yotadi. Пост Навигацияси
DAMBA, koʻtarma — daryo oʻzani va qayirlarida suv yoʻlini toʻsish yoki oqim yoʻnalishini oʻzgartirish uchun quriladigan tuproq koʻtarma koʻrinishidagi gidrotexnika inshooti. Damba bosimli va bosimsiz turlarga boʻlinadi. Bosimli yoki ihota Damba soqildagi pasttekisliklarni suv bosishdan saqlash uchun daryo, kanal, suv ombori va sh. k. ning qirgʻoqlarini koʻtarish (toʻsuvchi-himoya Damba) va bosimli gidrotexnika inshootlarini qirgʻoq bilan … Читать далее
LIMAN SUGʻORISH, liman usulida sugʻorish — yerni erta bahorda erigan qor va daryolarning toshqin suvlarini limanlarda tutib qolish bilan bir marta bostirib sugʻorish. Ekinlar yetishtirish uchun tuproqda yetarli nam toʻplash maqsadlarida oʻtkaziladi. Liman sugʻorish yarim qurgʻoqchil mintaqalar (Volgaboʻyi, Shim. Kavkaz, Gʻarbiy va Sharqiy Sibirning choʻl mintaqalari, Ukraina, Qozogʻiston va b.)ning oʻsimliklar uchun bahorgi bir marta … Читать далее
KATTAQOʻRGʻON SUV OMBORI — gi-drotexnika inshooti, Oʻzbekistonda birinchi qurilgan suv ombori. Kattaqoʻrgʻon sh. yaqinida tabiiy chuqurlikda barpo etilgan. Kattaqoʻrgʻon suv ombori Zarafshon vodiysidagi ekin maydonlarini suv bilan taʼminlaydi va Zarafshon (Qoradaryo) daryosi suv rejimini tartibga soladi, sel va toshqin suvlarini jamgʻaradi. 1940—51 y. lar davomida qurilib, foydalanishga topshirildi. Kattaqoʻrgʻon suv omborining asosiy inshooti kompleksi suv … Читать далее
BOYSUNSOY — Surxondaryo viloyati Boysun tumanidagi soy. Surxondaryonint oʻng irmogʻi. Ketmonchopti togʻining jan. sharqiy yon bagʻridagi buloqlar (2500 m)dan boshlanadi. Yuqori oqimi dastlab Qoʻrgʻondarasoy, Avlodsoy, soʻng Hangaronsoy, quyi oqimi Taqirsoy va Taqirkoʻlsoy deb ataladi. Jaloir t. y. st-yasidan 1,5 km sharqda Surxondaryoga quyiladi. Uz. 82 km, havzasining mayd. 55.8 km2. B. ga umumiy uz. 213 … Читать далее