MOMIQ — 1) z-dlarda paxtagg ishlov berish jarayonida tolasi ajratib olingan chigitda qoladigan kalta toladan tayyorlanadigan mayin paxta. Unga siklonlarda yigʻiladigan iflos va changli momiq paxta qam kiradi. Asosan, paxta sellyulsiasi (35% gacha)dan iborat. Momiq jingalaklanib qolgan kalta tola koʻrinishida boʻladi. Rangi — okdan sargʻishgacha. Momiqdan momiq paxta, sunʼiy tola, plyonka, sellyuloza, qogʻoz va b. … Читать далее
MAKROMOLEKULA (makro… va molekula) — oʻzaro kovalent bogʻlar orqali birikkan oʻn mingdan yuz minggacha atomlardan tuzilgan yirik molekula. M. zanjirida elementar zveno (maʼlum sondagi atomlar guruhi) juda koʻp marta takrorlanadi, shuning uchun ham uni kup sonli bir xil yoki har xil kichik molekulalardan (bir necha minggacha) hosil boʻladigan molekula deb kabul kilsa boʻladi, polivinil xlorid … Читать далее
KAUNAS (1917-y. gacha Kovno) – Litvadagi shaxar. Nyaris daryosi Nyamunas daryosiga quyiladigan joydagi port. Shahar yonida Kaunas suv ombori qurilgan. Kaunas respublikaning yirik sanoat markazi. T. y. va shosse yoʻllari tuguni. Aholisi 379 ming kishi (2001). Yozma manbalarda birinchi marta 11-asrda tilga olingan. Mashinasozlik (stanoksozlik, elektr motorlari, televizorlar va b.) va metallsozlik, yengil (toʻqimachiliktrikotaj va … Читать далее
TRIKOTAJ (frans, tircoter toʻqimoq) — bir yoki bir necha iplardan halqalar hosil qilib, ularni oʻzaro biriktirish (oʻrish) natijasida olinadigan mato yoki buyum. Trikotaj iplarning tarkibiga, ishlatilishi, pardozlash usuli va tuzilishiga qarab turlarga boʻlinadi. Tarkibi ga qarab, paxta ipi, jun, ipak va kimyoviy tola aralashgan iplardan toʻqilgan xillarga boʻlinadi. Ishlatilishiga qarab, Trikotaj buyumlar yoki matolarga boʻlinadi. … Читать далее
EPOKSID POLIMERLAR — epoksid smolalar yoki epoksid oligomerlarning qotiruvchilar ishtirokida polimerlanish mahsulotlari. Oddiy epoksidlar asosida olingan materiallar mexanik va issiqlik taʼsiriga 155°gacha chidaydi, ammo Epoksid polimerlarning oʻzi nisbatan yuqori boʻlmagan issiqlikka bardosh bera olmaydi. Yuqori haroratga chidamli Epoksid polimerlar: 1) epixlorgidrinni yuqori haroratga chidamli fenol komponentlari bilan kondensatlab; 2) epixlorgidrinni boshqa oksid komponentlar, xususan, bisepoksidlar … Читать далее
BUYUK BRITANIYA, Britaniya, Buyuk Britaniya va Shimoliy Irlandiya Qoʻshma Qirolligi (United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland) — Shim. Gʻarbiy Yevropadagi davlat. Buyuk Britaniya o. (mamlakat hududining 90%i shu orolda) va Irlandiya o. ning shim. sharqiy qismida hamda ularga yondosh mayda orollar (Anglsi, Uayt, Normand, Orkney, Gebrid, Shetlend va b.)da joylashgan. Gʻarbdan Atlantika okeani, … Читать далее
ETILENGLIKOL, 1,2 etandi ol, NOSN2— SN2ON — 2 atomli oddiy spirt; rangsiz, hidsiz, shirin taʼmli qovushqoq gigroskopik suyuqlik. Suyuqlanish t-rasi —12,7°, qaynash t-rasi 197,° 6°, zichligi 1108,8 kg/m3. Suv, spirt, atseton, glitserinda yaxshi eriydi, benzol, toluol, dietil efir, uglerod tetraxloridda oz eriydi. 20% li suvdagi eritmasi —8° da, 40% li eritmasi —24° da, 66,7% li … Читать далее
KIMYO, ximiya — moddalarning tuzilishi va oʻzgarishini oʻrganadigan fan. K. boshqa fanlar qatori inson faoliyatining mahsuli sifatida vujudga kelib, tabiiy ehtiyojlarni qondirish, zaruriy mahsulotlar i. ch., biridan ikkinchisini xrsil qilish va, nihoyat, turli hodisalar sirlarini bilish maqsadida roʻyobga chiqdi. Odamlar qadimda rudalardan metallarni ajratib olish, turli xil qotishmalar tayyorlash va qoʻllash, jumladan, shisha tayyorlash va … Читать далее
BELFAST — Shim. Irlandiya (Buyuk Britaniya)ning yirik shahri. BelfastLox qoʻltigʻidagi katta port. T. y. tuguni. Aholisi 304 ming kishi (1986). Belfast kanal va t. y. orqali ichki r-nlar bilan bogʻlangan. Sanoatining asosiy tarmoqlari: kemasozlik (yirik harbiy va yoʻlovchilar tashuvchi kemalar). elektrotexnika, mashinasozlik (asosan kema va toʻqimachilik sanoati uchun mashinalar), samolyotsozlik, jun gazlama, gilam, sunʼiy tola … Читать далее
KALUGA VILOYATI — RFdagi viloyat. 1944-y. 5-iyulda tashkil etilgan. Mayd. 29,9 ming km2. Aholisi 1081,2 ming kishi (2000), asosan, ruslar. Shaharliklar 70,3%, 24 tumanga boʻlingan, 18 shahar, 14 shaharcha bor. Markazi — Kaluga sh. Kaluga viloyati yer yuzasi bir oz past-baland tekislik boʻlib, daryo vodiylari, jarlar oʻyib yuborgan. Iqlimi yozda moʻtadil issiq va sernam, qishda … Читать далее