XALQLARNING BUYUK KOʻCHISHI — Yevropada mil. 4—7-a. larda germanlar, slavyanlar, sarmatlar va b. kabilalarning Rim imperiyasi xududiga oʻtishidan iborat yalpi etnik koʻchishlarning shartli nomi. 4-a. ning 70-y. laridan boshlab gunnlar ning ommaviy ravishda gʻarbga siljishlari X. b. k. ga bevosita turtki boʻlgan. Gunnlar Uralboʻyidan yurish boshlab taxm. 370-y. Volgani kechib oʻtganlar, soʻngra boʻysundirilgan alanlar bilan … Читать далее
MOVIY QIRGʻOQ, Fransiya Rivyerasi — Fransiyaning Oʻrta dengiz boʻyidagi togʻli sohil qismi. Sharqda Italiya chegarasidan gʻarbda Frejyus qoʻltigʻigacha davom etgan. Shim. dan Dengiz boʻyi Alp togʻlari bilan toʻsilgan. Qirgʻoqdari qoyali, manzarali qoʻltiq koʻp. Yozi issiq, quruq; qishi yumshoq, serquyosh. Iyulningoʻrtacha t-rasi 22—23°, yanv. niki 7°. Oʻsimlik dunyosiga boy. Moviy qirgʻoq yirik kurort r-n boʻlib, bogʻ … Читать далее
TODZIO XIDEKI (1884.30.12 Tokio — 1948.23.12) — Yaponiyaning bosh harbiy jinoyatchilaridan biri, general. 1915-y. dan yapon armiyasida rahbarlik lavozimlarida. 1937—38 y. larda Yaponiyaning Kvantun armiyasi shtabi boshligʻi. 1938—39 y. larda harbiy vazir muovini. 1940-y. iyul — 1941-y. okt. daharbiy vazir. 1941-y. okt. — 1944-y. iyulda bosh vazir va ayni vaqtda harbiy vazir. Yaponiyaning fashistlar Germaniyasi … Читать далее
TEOKRATIYA (yun. theos — xudo va …kratiya) — davlat boshkaruv shakli, bunda davlat (odatda, monarxiya davlati) ning boshligʻi bir vaqtning oʻzida diniy boshliq ham hisoblanadi. Teokratik davlatlar qadimdan maʼlum. Mac, Iudeyada mil. av. 5—1-a. larda bosh ruhoniy, yaʼni oliy kohin davlat hokimiyatining toʻliq egasi boʻlgan. Oʻrta asrlardagi umaviylar va abbosiylar xalifaligi teokratik davlatlar edi. Iezuitlar … Читать далее
KALABRIYA — Italiya jan. dagi yarim orol. Apennin ya. o. ning jan. qismi. Ioni va Tirren dengizlari oraligʻida. Uz. 250 km chamasida, kengligi 40 dan 100 km gacha. Yer yuzasining katta qismini Kalabriya Apennin togʻlari egallagan. Eng baland joyi 2271 m. Iklimi oʻrta dengiz iqlimi, yanv. ning oʻrtacha t-rasi 10°, iyulniki 26°, oʻrtacha yillik yogʻin … Читать далее
TOSHKENT — shahar, Oʻzbekiston Respublikasi poytaxti, Toshkent viloyati markazi. Markaziy Osiyoning yirik sanoattransport chorrraxasi va madaniyat markazlaridan. Respublikaning shim. sharqiy qismida, Tyanshan togʻlari etaklarida, 440—480 m balandlikda, Chirchiq daryosi vodiysida joylashgan. Iqlimi kontinental, yillik oʻrtacha t-ra 13,3°, yanv. ning oʻrtacha trasi —1,1°, eng past t-ra —29°. Iyulning oʻrtacha trasi 27,5°, eng yuqori t-ra 42°. Yiliga … Читать далее
XORAZM VILOYATI — Oʻzbekiston Respublikam tarkibidagi viloyat. 1925-y. fev. dan 1938-y. yanv. gacha Xorazm okrugi. 1938-y. 15 yanv. da tashkil etilgan. Respublikaning shim. gʻarbida, Amudaryo quyi oqimining chap sohilida. Shim. va shim. sharqdan Qoraqalpogʻiston Respublikasi, jan. va jan. gʻarbdan Turkmaniston, jan. sharqdan Buxoro viloyati bilan chegaradosh. Mayd. 6,1 ming km2. Aholisi 1412,7 ming kishi (2004). … Читать далее
MARADONA (Maradona) Diyego Armando (1960.30.10, Buenos-Ayres yaqinidagi Lanus sh.) — argentinalik futbolchi, jahon chempioni. 20-a. ning eng yaxshi futbolchisi (Pele bilan birga) deb tan olingan. Dastlab «Argentinos Xuniors» futbol klubila oʻynagan. «Boka Xuniors» tarkibida Argentina chempioni (1981), «Napoli» jamosi tarkibida Italiyaning 2 karra chempioni (1987, 1990), Italiya kubogi (1987) va UYEFA kubogi (1989) soxibi boʻlgan. … Читать далее
XALQARO GEOLOGIK KONGRESSLAR — geologlar ilmiy birlashmasi (IUGS)ning har 3—4 yilda bir marta oʻtkaziladigan xalqaro anjumani. Xalqaro geologik kongresslarga 141 davlat geologlarining milliy qoʻmitalari (jumladan, Oʻzbekiston geologlari Milliy qoʻmitasi) hamda 38 ga yaqin Yer haqidagi fanlarning tor mutaxassisliklari boʻyicha Xalqaro geologik uyushma va tashkilotlari aʼzo. Xalqaro geologik kongresslarning asosiy vazifasi — Yer haqidagi fanlar boʻyicha … Читать далее
MADRIGAL (lot. matricale — ona tilida aytiladigan qoʻshiq) — Uygʻonish davrida dunyoviy vokal musiqaning asosiy janri. Italiya (14-a.) da sheʼriy asar sifatida paydo boʻlgan. 14 — 16-a. larda Madrigal, odatda, ishqiy, hazil-mutoyiba, afsonaviy va b. mavzudagi 2—3 ovozli vokal-cholgʻu, bandnaqorat shaklidagi qoʻshiq boʻlib (F. Landino va b.), 16-a. dan koʻproq lirik xarakterdagi cholgʻular joʻrligisiz ijro … Читать далее