UYGʻONISH DAVRI, Renessans — Markaziy Osiyo, Eron, Xitoy (912 va 15-a. lar), Gʻarbiy Yevropada yuz bergan alohida madaniy va tafakkuriy taraqqiyot davri. «Renessans» atamasi dastlab Italiyadagi madaniymaʼnaviy yuksalish (14—16-a. lar)ga nisbatan qoʻllanilgan, uni oʻrta asrchilik turgʻunligidan yangi davrga oʻtish bosqichi deb baholaganlar. Renessansning asosiy alomatlari: tafakkurda va ilmu ijodda dogmatizm, jaholat va mutaassiblikni yorib oʻtib, … Читать далее
URDU ADABIYOTI — Hindiston va Pokistonda urdu tilida yaratilgan adabiyot. 18-a. ning oxirigacha Urdu adabiyoti va tili «hindaviy», «dakhiniy» deb yuritilgan. Urdu adabiyotining paydo boʻlishiga islom falsafasi, hind va fors adabiyotining taʼsiri katta. M. S. Salmon (1046 — 1121) sheʼrlari, X. J. Sumnoniyning «Tasavvuf odobi» (12-a.) asari Urdu adabiyotining ilk namunalaridir. Urdu adabiyoti fors adabiyoti … Читать далее
«JAHON ADABIYOTI» — adabiy-badiiy, ijtimoiy-publitsistik jurnal. Muassislari: Oʻzbekiston Respublikasi Davlat matbuot qoʻmitasi hamda Oʻzbekiston Respublikasi Maʼnaviyat va maʼrifat kengashi. Toshkent sh. da har oyda 1-marta chiqadi. «Jahon adabiyoti» Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1997-y. 27 fev. dagi qaroriga asosan tashkil etilgan. Unda jahon adabiyotidagi istiqlol mafkurasiga moye vatanparvarlik, insonparvarlik kabi yuksak gʻoyalarni ulugʻlovchi, turli millatlarning serqirra … Читать далее
XALQ TAʼLIMI — mamlakatda tarbiyaviy, oʻquv va madaniymaʼrifiy muassasa va tadbirlar tizimi hamda ularni boshqarish organlari. Xalq taʼlimi tushunchasi 20-a. ning 80-y. larida oʻzbek tili leksikasidan oʻrin oldi. Ungacha «xalq maorifi» atamasi qoʻllanilgan boʻlib, u kishilarning bilimi va ongini oshirish, umumiy saviyasini koʻtarishga qaratilgan taʼlimtarbiya tarzida, nisbatan torroq maʼnoda qoʻllanilgan. «Xalq taʼlimi» atamasi ilmfan yoki … Читать далее
XORVATIYA (Hrvatska), Xorvatiya Respublikasi (Republika Hrvatska) — Bolqon ya. o. ning shim. gʻarbiy kismida joylashgan davlat. Mayd. 56,6 ming km2. Aholisi 4,39 mln. kishi (2002). Poytaxti — Zagreb sh. Maʼmuriy jihatdan 20 jupaniy (okrug)ga boʻlinadi. Davlat tuzumi. X. — parlamentli respublika. Amaldagi konstitutsiyasi 1990-y. dek. da qabul qilingan. 1997, 2000, 2001-y. larda tuzatishlar kiritilgan. Davlat … Читать далее
FLORENSIYA MAKTABI — 13 16-a. larda Italiyadagi asosiy badiiy maktablardan biri; Ilk Uygʻonish davridan boshlab to renessans madaniyati inqirozigacha boʻlgan davrni oʻzida aks ettiradi. Florensiya maktabi rangtasviri asoschisi Jotto bulib, uning ijodi Florensiyann protorenessans sanʼatining avangardiga aylantirgan; izdoshlari (Taddeo Gaddi, Mazo di Banko va b.)ning ijodi koʻndalang qoʻyilgan masalalarni hal qilish jarayonida rivojlandi. Florensiya maktabida … Читать далее
MILLIY GʻOYA — muayyan millat hayotiga mazmun baxsh etadigan, uni ezgu maqsad sari yetaklaydigan fikrlar majmui. U millatning oʻtmishi, buguni va istiqbolini oʻzida mujassamlashtiradi, uning tub manfaatlarini, maqsadlarini ifodalaydi. Milliy gʻoya oʻz mo-hiyatiga koʻra, xalq, millat takdiriga daxldor boʻlgan, qisqa yoki uzoq muddatda hal etilishi kerak boʻlgan vazifalar va moʻljallarni ham aks ettiradi. Mac, oʻz … Читать далее
XALQARO QIZIL XOCH VA KIZIL YARIM OY HARAKATI — umumjahon insonparvarlik harakati. 1863-y. da asos solingan. Mazkur harakat 3 tuzilma — Xalqaro Kizil xoch qoʻmitasi (HQXQ); Xalqaro Qizil xoch va Kizil yarim Oy jamiyatlari federatsiyasi (XKX va QYAOJF): Kizil Xoch va Kizil yarim Oy Milliy jamiyatlari (MJ)dan iborat: H. Q. X. va Q. ya. O. … Читать далее
HIND ADABIYOTI, hindiy ada biyoti — Hindistondagi hind tili (hindiy) va uning lahjalarida yara-tilgan adabiyot. H. a. sanskrit tilida yaratilgan qad. adabiyot asosida mil. 1-ming yilliklar oxiridan rivojlana boshlagan. Dastlab diniy-falsafiy mazmundagi adabiyot boʻlib, vishnu-izm, shivaizm, buddizm va jaynizm mazhablari gʻoyalarini bayon etgan. 10 — 14-a. larda hindiy lahjalarda qahramonlikni madh etuvchi nazm taraqqiy etdi. … Читать далее
TASVIRIY SANʼAT — rangtasvir, haykaltaroshlik, grafikani birlashtirgan nafis sanʼat turi; voqelikni uning osongina ilgʻab olinadigan fazoviy shakllarda koʻrgazmali obrazlarda aks ettiradi. Tasviriy sanʼat turlari oʻz xususiyatlariga qarab real borlikni obyektiv mavjud sifatlari — hajm, rang, fazo, shuningdek, predmetning moddiy shakli va nurhavo muhiti, harakat va oʻzgarishlari xissini yaratadi, bunda tasvirning hissiy konkretliligidan illyuzionizmga. oʻtish mumkin. … Читать далее