GVINEYa-BISAU (Guine-Bissau) , Gvineya-Bisau Respublikasi (Republics da Guine-Bissau) — Gʻarbiy Afrikadagi davlat. Atlantika okeani sohilida. G.-B. tarkibiga materik qismidan tashqari Bʼlama va Bijagosh o. lari kiradi. Mayd. 36,1 ming km2. Aholisi 1,1 mln. kishi (1990-y. lar oxiri). Poytaxti — Bisau sh. Maʼmuriy jihatdan Bisau muxtor sektori, 8 okrug va 37 tumanga boʻlinadi. Davlat tuzumi. G.-B. … Читать далее
VIZANTIYA (Vizantiya imperiyasi) — Rim imperiyasi parchalangach, uning iqtisodiy jihatdan rivojlangan sharqiy qismida vujudga kelgan davlat (4—15-a. lar). Eng ravnaq topgan davrida uning tarkibiga Bolqon ya. o. ning katta qismi, Kichik Osiyo, Suriya, Falastin, Misr, Kirenaika, Mesopotamiyaning bir qismi, Gʻarbiy Armaniston va Gruziya, Xersones, Kipr va Krit o. lari kirgan. Poytaxti — Konstantinopol sh. boʻlgan. … Читать далее
GANDI Indira (toʻliq ismi Indira Priyadarshni Neru) (1917.19.11, Ollohobod — 1984.31.10, Dexli) — Hindistonning siyosat va davlat arbobi. J. Nerunint qizi. Shveysariya, Angliya va Hindiston oliy oʻquv yurtlarida taʼlim olgan. 1938-y. dan Hindiston Milliy kongressi (HMK) partiyasi aʼzosi. Ingliz mustamlakachilik istibdodiga qarshi kurashda faol qatnashgan. 1947-y. da Hindiston mustaqillikka erishgach, xotin-qizlar harakatida ishtirok etgan. Gandi … Читать далее
VAXTANG I Gorgasar (?-502) – Iberiya (Kartli) podshosi. Davlat hokimiyatini markazlashtirish uchun kurashgan. Uning davrida Tbilisi sh. qayta qurilib, poytaxt Msxeti sh. dan Tbilisiga koʻchirilgan. Kartlining mustaqilligi uchun Eron bosqinchilariga qarshi kurashda shuxrat qozongan. 484-y. gruzin va armanlarning sosoniylarga qarshi qoʻzgʻoloniga rahbarlik qilgan. Arman va gruzin mulkdorlarining xoinligi qoʻzgʻolon taqdirini hal etgan. Forslar V. ga … Читать далее
BUGʻDOY (Triticum) — gʻalladoshlar oilasiga mansub oʻtsimon oʻsimliklar turkumi; eng qad. va hoz. dunyoning koʻpgina mamlakatlarda ekiladigan asosiy don ekini. Somatik hujayralarida xromosomalarning soniga koʻra farq qiladigan 3 (diploid, tetraploid, geksaploid) qatorga kiradigan 30 ga yaqin yovvoyi va madaniy turlari bor. Jahon dehqonchiligida asosan yumshoq Bugʻdoy yoki oddiy Bugʻdoy (T. aestivum, T. vulgare) va qattiq … Читать далее
VALYUTA ChEKLASHLARI, valyuta nazorati — davlat tomonidan chet el valyutasi hamda valyuta boyliklari bilan bogʻliq muomalalarda muayyan cheklashlarning joriy qilinishi. Valyuta cheklashlarining odatdagi koʻrinishi milliy valyutani chet el valyutasiga ayirboshlash. chet el valyutasini mamlakat hududiga olib kirish va olib chiqib ketish, banklarning valyuta operatsiyalari, banklarning vakillik hisob raqamlariga limitlar joriy etish kabilarda namoyon boʻladi. Valyuta … Читать далее
BUXORODA 1910-YIL YANVAR VOQEALARI — Buxorodagi qonli fojia (9—11 yanv.). Shaharning shia mazhabidagi aholisi 9 yanv. kuni Oʻgʻlon darvozasi yaqinidagi sarbozxonada oʻzlarining motam marosimlari — «shaxseyvaxsey» (q. Ashuro) oʻtkazayotganliklarida sunniy mazhabidagi mullavachchalar ularning bu holidan kuladilar. Bundan gʻazablangan shialar bir mullavachchani oʻldiradilar va uchtasini qamattiradilar. Sunniylarning vakillari amirning Arkiga kelib qushbegi Ostonaquldan gunohkorlarni jazolash va … Читать далее
VAZIRLIK — muayyan davlatlarda alohida bir sohaga rahbarlik qiladigan ijrochi organ. V. rahbari, odatda, hukumat tarkibiga kiruvchi davlat arbobi hisoblanadi. Vazirliklar qonun chiqaruvchi oliy organlar (mas., AQSHda) yoki davlat rahbari (mas., Fransiyada) tomonidan, qonunlar yoxud hukumat aktlari asosida (mas., Buyuk Britaniyada) tashkil qilinadi. Oʻzbekiston Respublikasida Vazirlik davlatning markaziy boshqaruv organi, davlat mahkamasining muhim qismi. Asosiy … Читать далее
BURHONOV Mutal (Mutavakkil) Muzayyinovich (1916.5.5, Buxoro) — kompozitor, Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan sanʼat arbobi (1964), Uzbekiston xalq artisti (1974). Uzbekistonda a kapella janri asoschilaridan. Samarqand musiqa va xoreografiya in-tida (1928 — 32), Moskva konservatoriyasida (193941, 194649) taʼlim olgan. Oʻsha yillari «Alisher Navoiy» dramasi (Uygʻun va I. Sulton, 1943)ga musiqa, qator kamervokal va kamer cholgʻu asarlar yaratdi. … Читать далее
BULGʻOR TILI — qad. bulgʻor xalqining tili. Aholisi turkiy qabilalar uyushmasidan iborat boʻlgan Bulgʻor davlati hoz. Volga va Kama daryolarining boʻylarida 10-a. da vujudga kelgan. Bu davlat inqirozga uchragandan keyin qabila va xalqlarning Bulgʻor ittifoqi tarqalib ketgan. Bu til toʻgʻrisida vizantiyalik, yevropalik, arman va arab sayyohlarining xotiralarida, shuningdek qabr toshlarida saqlangan maʼlumotlar, kishi va joy … Читать далее