XUBBI — zardushtiylikda suv tangrisi (muakkili) nomi. Etnografik manbalarga koʻra, Oʻrta Osiyoda u X. (Xorazm va Ohangaron vodiysi), Erxubbi (Fargʻona vodiysida) nomlari bilan kayd etiladi. U kemachi va baliqchilarning «homiysi va madadkori» hamda daryoda gʻarq boʻlayotganlarning «xaloskori» hisoblangan. Mineral tuzlarga boy shifobaxsh chashmalar, dashtu biyobonlarda qazib ochiladigan quduqlarning zilol suvlari Xubbining moʻjizasi deb tushunilgan. Afsonalarda … Читать далее
FAYZULLAYEV Omonulla (1921.5.4, Toshkent) — faylasuf olim. Uzbekistonda xizmat koʻrsatgan fan arbobi (1981), falsafa fanlari dri (1973), prof. (1977). 2-jahon urushi katnashchisi (1942—45). Urta Osiyo un-tining fizikamatematika f-tini tugatgan (1949). «Qizil Uzbekiston» gaz. da adabiy xodim, Oʻzbekiston «Bilim» jamiyatida bosh muharrir (1946—49). Toshkent temir yoʻl transporti muhandislari inti nazariy mexanika kafedrasida katta oʻqituvchi (1952—57), Respublika … Читать далее
XADICHA BEGIM (1451, Hirot ?) — Husayn Boyqaroning xotini. 1457 — 64 y. larda Abu Caidning xoc kanizagi. 1469-y. Abu Sayd vafotidan soʻng Husayn Boyqaro nikohiga kirgan. Maʼlum fursatdan soʻng haramda ulugʻ bekalik oʻrnini egallagan. U Sulton Husayn Boyqarodan 2 oʻgʻil koʻrgan — kattasi Shohgʻarib Mirzo (1471—99), kichigi — Muzaffar Husayn Mirzo (1473—1509) (q. Muzaffar … Читать далее
TERMIZIY MAQBARASI, Abu Iso Termiziy maqbarasi — Surxondaryo viloyati Sherobod tumanidagi meʼmoriy yodgorlik (11—12-a. lar). Abu Iso Muhammad Termiziy qabri ustiga qurilgan. Hoz. kunda yodgorlik bir-biridan ravoqlar orqali oʻtuvchi 4 xona (boʻlma)dan iborat yaxlit bino koʻrinishida, xonalar tarhi 4,3×4,5 m. Shim. sharqiy tarzi ayvon qurilishi munosabati bilan keyinchalik toʻsilgan. 3 xonali boʻlma murabba tarhli, ulardan … Читать далее
SHAYX MUXTOR VALIY MAQBARASI — Xorazm viloyati Yangiariq tumanidagi meʼmoriy yodgorlik (14-a.). Katta va kichik xona hamda goʻrxonadan iborat. Katga xonaning toʻrt tomoni chuqur ravoqli, keyinchalik yonlaridagi hujralarga eshik ochilgan. Kichik xonaning ham burchaklarida hujralar, shuningdek, ziyoratxona qurilgan. Orqasida 2 goʻrxona, halimxona va omborxona bor. Maqbarada Shayx Muxtor Valiy, uning xotini va yaqin kishilari qabrlari … Читать далее
«SAHIHI BUXORIY» (asl nomi «alJomiʼ assahih» — «Ishonchli toʻplam») — 6 ta ishonchli hadis toʻplamidan biri. Abu Abdulloh Muhammad ibn Ismoil alBuxoriyning 4 jilddan iborat bu hadislar toʻplami islom olamidagi boshqa muhaddislar toʻplagan hadis toʻplamlari orasida eng ishonarli va mukammalidir. Toʻplamda fiqh, oila, nikoh, meros, ilm-maʼrifat, imon, eʼtiqod, axloqodob, taʼlim-tarbiya va b. masalalar yoritilgan. Unda … Читать далее
TOʻRTKOʻL (1873-1918-y. larda PetroAleksandrovsk) — Qoraqalpogʻiston Respublikasi Toʻrtkoʻl tumanidagi shahar, tuman markazi. Yaqin t. y. stansiyasi — Toʻrtkoʻl (4 km). Aholisi 50,8 ming kishi (2004). T. Amudaryoning oʻng sohilida oʻrnashib olgan mustamlakachi rus harbiylari tomonidan qad. Toʻrtkoʻl qishlogʻi oʻrnida 1873-y. 13 avg. da qalʼa sifatida barpo qilingan va rus podsholari sharafiga PetroAleksandrovsk deb nomlangan. Shahar … Читать далее
TAXALLUS (arab. — qutulish, xalos boʻlish) — biror ijodkor (shoir, yozuvchi, olim va shu kabi) yoki siyosiy arbobilaning oʻzi uchun tanlab olgan ikkinchi nomi. Har bir muallif T. ni muayyan maqsadlarni koʻzda tutgan holda qoʻllaydi. Mas., omma oʻrtasida oʻz ijodini taʼkidlab koʻrsatish, oʻz ismfamiliyasidan qoniqmaslik, muayyan xavfxatar, taxdiddan qochish, yashirinish va b. Sharq sanʼati va … Читать далее
TARIX — 1) tabiat va jamiyatdagi har qanday rivojlanish jarayoni. Shu maʼnoda olamning yaratilish Tarixi, Yer T. i, barcha fanlar Tarixi va b. tushuniladi; 2) insoniyat va uning mahsuli boʻlgan tamaddunlar rivoji, jamiyat va davlatlar oʻtmishi taraqqiyoti jarayonini oʻrganuvchi fan. Tarix fani — insoniyatning butun oʻtmishi davomida jamiyat hayotida sodir boʻlgan voqea-hodisalar, jarayonlarni (jamiyat rivojini) … Читать далее
SHAMS QAYS ROZIY (toʻliq ismi — Shamsuddin Muhammad ibn Qays Roziy) (12-a. ning oxiri, Ray — 13-a. ning 1yarmi) — fors adabiyotshunosi. 1205-y. da Buxoroga kelgan. 1207-y. Malik Sanjar isyonini bostirish maqsadida Buxoroni istilo qilgan Muhammad Xorazmshoh olimni oʻz saroyiga daʼvat etgan va u 1219-y. gacha Xorazmda yashagan. Moʻgʻullar hujumi tufayli Xorazmni tashlab, Muhammad Xorazmshoh … Читать далее