TAVOIS (dastlabki nomi Arqud) — Buxoro vohasidagi tarixiy viloyat (rustoq) va shahar. Milodning boshlarida bu yerda otashkada va otashgoh boʻlgan. Arablar ilk marta bu joyda tovusni koʻrishgach, «Zot uttavois» — «Tovuslar egasi» deb nom berishgan. Tabarmyning yozishicha, Tavoisda Qutayba ibn Muslimnpt maxsus qarorgohi boʻlgan. 730-y. 17 noyab. da arablar bilan turk xoqoni boshchiligidagi turkiylar va … Читать далее
JUVAYN — Xurosondagi Nishopur b-n Bistom sh. lari oraligʻida joylashgan qad. nohiya. Jan. da Bayxaq, shim. da Jojarm nohiyalari bilan chegaradosh. Markazi Ozodvor sh. Yoqut Hamaviy Juvaynda 189 qishloq boʻlib, ular bir-biriga juda yaqin ekanligini yozadi. Mashhur faqih, muhaddis, mufassir va muarrixlardan Abulmaʼoliy Ziyovuddin Abdulmalik ibn Abdulloh Juvayniy, Xoja Shamsuddin Muhammad ibn Muhammad Juvayniy, Abu … Читать далее
DOGʻISTON, Dogʻiston Respublikasi — Rossiya Federatsiyasi tarkibidagi respublika. Mayd. 50,3 ming km2. Aholisi 2120 ming kishi (1999). Poytaxti — Maxachkala sh. 41 tuman, 10 shahar va 17 shaharcha bor. Davlat tuzumi. Dogʻiston — respublika. Davlat hokimiyatining oliy organi — Davlat Kengashi. Qonun chiqaruvchi organi — parlament (Xalq majlisi). Ijroiya hokimiyat — hukumat. Tabiati. D. Shim. … Читать далее
DARVISH SHAYXIM QALANDARIY (15-a. ning oxiri, Hirot — 16-a., Balx) — sozanda, xonanda, bastakor. Darvishali Changiy oʻz risolasida uning xushovozliligini yuksak baholagan. Darvish Shayxim Qalandariy «Navo dashtining xushxon bulbuli» nomi bilan mashhur boʻlgan. Shay-boniylardan Kisri Qora Sulton Hirotni ishgʻol etgach, D. Sh. Q. Balxga koʻchgan (1506). Balx hokimi Pirmuhammad Sulton Segoh yoʻlidagi naqshlariga maftun boʻlib, … Читать далее
HUSAYN BOYQARO, Husayniy (toʻliq nomi Husayn ibn Mirzo Mansur binni Mirzo Boyqaro) (1438 — Hirot — 1506) — Xuroson hukmdori (1469—1506), shoir. 15-a. oʻzbek mumtoz adabiyotining namoyandalaridan. Temuriylardan Umarshayx mirzoning evarasi. Onasi Feruzabegim temuriylardan Mironshohning nabirasi. Husayn Boyqaro, Bobur taʼriflaganidek, ikki tomonlama ulugʻ («karim ut-tarafayn») boʻlgan. 14 yoshda Abulqosim Bobur saroyiga xizmatga kirgan. 1454-y. Abulqosim … Читать далее
HOTAMI TOY (toʻliq nomi Abu safona Hotam ibni Abdulloh ibni Saʼdi Toyi) (taxm. 6-a. oxiri — Yaman — 7-a. boshi) — saxiyligi va olijanobligi bilan Sharq mamlakatlarida dong taratgan shaxs. Yamandagi Toy qabilasining boshligʻi, mashhur lashkar-boshi va shoir boʻlgan. Adlu inso-fi, saxiyligi va yaxshiligi bilan dastlab atrofdagi qabilalar, keyin butun Arabiston va Sharq xalqlari orasida … Читать далее
HIND ADABIYOTI, hindiy ada biyoti — Hindistondagi hind tili (hindiy) va uning lahjalarida yara-tilgan adabiyot. H. a. sanskrit tilida yaratilgan qad. adabiyot asosida mil. 1-ming yilliklar oxiridan rivojlana boshlagan. Dastlab diniy-falsafiy mazmundagi adabiyot boʻlib, vishnu-izm, shivaizm, buddizm va jaynizm mazhablari gʻoyalarini bayon etgan. 10 — 14-a. larda hindiy lahjalarda qahramonlikni madh etuvchi nazm taraqqiy etdi. … Читать далее
HASAN ibn Ali (625-669) – Ali ibn Abu Tolibning (Fotimadan tugʻilgan) oʻgʻli, Muhammad (sav)ning nabirasi, 2-shia imomi. 661-y. da Ali oʻldirilgandan keyin uning tarafdorlari Hasanni Iroqsa xalifa deb eʼlon qilgan va Muoviya I hokimiyatiga qarshi kurashni yangitdan boshlashga daʼ-vat etgan. Lekin, H. Muoviya I bilan muzokaralar olib borib, u bilan kelishgan, oʻziga inʼom etilgan katta … Читать далее
HAJ (arab. — ziyorat) — islomning 5 asosiy ruknidan biri. Haj qilish esʼhushi butun, sogʻlom, balogʻat yoshiga yetgan va oilasi nafaqasidan tashqari safar xarajatlariga kifoya qilgudek mablagʻi boʻlgan har bir musulmonga (umrida bir marta) farz qilingan. Haj qiluvchi kishilar miyqot (ehromni bogʻlash uchun oldindan belgilab qoʻyilgan maxsus joy) dan boshlab tozalanib, sochlarini olib yoki qisqartirib … Читать далее
HUSAYN SARAXSIY (16-17-a. lar) — tarixchi, mutasavvif. Joʻybor xojalarinint muridi boʻlgan. Husayn Saraxsiyning forscha «Manoqibi Saʼdiya» («Xoja Muhammad Saʼdning manoqiblari») asari Joʻybor xojalariga bagʻishlangan boʻlib, 7 bobdan iborat. Unda muhammad Shayboniyxon vafotidan soʻng Movarounnahrdagi ichki vaziyat, qizilboshlilar xuruji, shayboniy xonlari Ubaydullaxon, Abdullaxon [/ bilan viloyat hokimlari oʻrtasidagi munosabatlar, Xoja Muhammad Islomning saltanatdagi mavqei keng aks … Читать далее