IROQ, Iroq Respublikasi (A1Jumhuriyah al-lragiyah) — Jan. – Fapbiy Osiyoda, Dajla va Furot daryolari oraligʻida joylashgan davlat. Mayd. 438 ming km2. Aholisi 23,3 mln. kishi (2001). Poytaxti — Bagʻdod sh. Maʼmuriy jihatdan 18 muhofaza (viloyat)ga boʻlinadi. Davlat tuzumi. Iroq — respublika. 1970-y. 16-iyulda kuchga kirgan Muvaqqat konstitutsiya amal qiladi. Davlat boshligʻi — prezident (1979-y. iyulidan … Читать далее
«KITOBI DADAM QOʻRQUT» («Qoʻrqut ota kitobi») — oʻrta asrlar oʻgʻuz eposining yuksak namunalaridan biri. Uning tarkibiga kirgan hikoya va dostonlarning ayrimlari 7—8-a. larda ogʻzaki ravishda yaratila boshlangan. Asosiy dostonlari 9—10-a. larda oʻgʻuzlar Sirdaryoning quyi oqimlari va Orol dengizi atroflarida yashagan davrlarda yuzaga kelgan. Ular bu ulkan yodgorlikning tarkibida hal qiluvchi ahamiyatga ega boʻlib, Qoʻrqut haqidagi … Читать далее
«KELINOY» — xalqdostoni; shu nomdagi liro-epik dostonlar turkumi. 19 — 20-a. larda yaratilgan. Surxondaryo va Qashqadaryoda, shuningdek, Tojikiston va Turkmanistonning jan. hududlarida yashovchi oʻzbeklar oʻrtasida keng tarqalgan. Dastlab naql, rivoyat va termalar sifatida (kichik epik va xayotiy voqealar asosida) yuzaga kelgan. Keyinchalik yaxlit va mustaqil syujetli doston shaklida kuylangan. «Kelinoy»ning bir necha tarixiy davrlarga xos … Читать далее
LAYLI VA MAJNUN — Yaqin va Oʻrta Sharq xalqlari orasida keng tarqalgan folklor hamda yozma shakldagi adabiy yodgorlik. Dostonning ilk kurtaklari 7-a. 2-yarmida paydo boʻlgan. Ayrim manbalarning maʼlumotiga koʻra, doston qahramonlari tarixiy shaxslardir. Ularda Majnun Bani Omir qabilasidan chiqqan, asl ismi Qays ibn Mulavvah yoki Qays ibn Muod boʻlgan yigit, deya taʼkidlanadi. Qays Layli ismli … Читать далее
ISLOM SHOIR Nazar oʻgʻli (1874 narpay tumani — 1953.17.7) — oʻzbek baxshisi. Oʻzbekiston xalq shoiri (1940). Narpay dostonchilik maktabi vakili. Ernazar shoirning shogirdi. Bobosi Rajab shoirdan doʻmbira chertishni, terma va doston kuylashni oʻrgangan. 22 yoshida dostonchi sifatida tanilgan, 30 ga yaqin xalq dostonlarini, koʻpgina xalq qoʻshiq va ertaklarini yod bilgan. Oʻzbekiston shahar va qishloqlarini kezib, … Читать далее
LIBRETTO (ital. libretto — kitobcha) — musiqiy-dramatik asar (opera, operetta, musiqali drama va komediya) ning soʻz matni, balet spektaklining adabiy ssenariysh, shuningdek, mazkur asarlar mazmunining qisqacha bayoni. 17a. dan teatr tomoshabinlari uchun kitobchalar tarzida chop etilgan (nomi shundan). Libretto mualliflari kompozitorlar bilan hamkorlikda ijod qiladi. 19-a. dan boshlab baʼzi kompozitorlar oʻz sahna asarlari uchun Libretto … Читать далее
«QURBONBEK» — turkiy xalqlar orasida keng tarqalgan doston. Uning qoraqalpoq versiyasi Qurbonboy jirov Tojiboy oʻgʻlidan yozib olingan (1938) va nashr etilgan (1962). Bir varianti Matnazar Jabbor oʻgʻlidan yozib olingan (1967). Dostonda Qorabek qizlaridan birining el-yurtiga xiyonat qilishi, Qurbonbekning oʻz yurti mustaqilligi uchun kurashi, obi hayot keltirish uchun turli sarguzashtlarni boshidan kechirishi va yurtida ado-lat oʻrnatishi … Читать далее
QODIR BAXSHI (taxallusi; asl nomi Abdi Rahimov) (1937.16.4 — Dehqonobod tumani Chalka qishlogʻi — 1986.29.8) — baxshi. Buxoro pedagogika in-tini tugatgan (1966). Baxshilik sirlarini dastlab bobosi Turdi baxshidan oʻrgangan. Soʻng Umir shoir Safar oʻgʻliga shogird tushgan. 18 yoshida mustaqil dostonchi boʻlib yetishgan Qodir baxshi 60-y. larda Qashqadaryo va Surxondaryoda, Tojikiston va Turkmanistonda yashayotgan keksa bax-shilar … Читать далее
QURBONBOY Jirov Tojiboy oʻgʻli (1876 — Toʻrtkoʻl tumani Shoʻroxon qishlogʻi — 1958) — Oʻzbekiston va Qoraqalpogʻiston xalq dostonchisi (1956). Jiyenmurod Jirovnij shogirdi. Yoshligidan xalq qoʻshiqlari va dostonlardan parchalarni yodlab yurgan. Dostonlarni oʻzbek va qoraqalpoq tillarida kuylagan. Repertuarida 20 dan ziyod doston bor; shundan 17 tasi yozib olingan («Alpomish», «Qirq qiz», «Shirin bilan Shakar» va b.). … Читать далее
ZARINA (mil. av. 7a.) — saklar malikasi va podshosi. Midiya davlati b-n Parfiyaga egalik qilish uchun uzok, muddatli urushlar olib borgan. Nihoyat urtada sulq shartnomasi imzolanib, Ktesiyniit yozishiga koʻra, har ikki tomon abadiy doʻst va harbiy ittifoqdosh boʻlishga kelishgan. 3. oʻzining jangovarligi, jasurligi, uddaburonligi, aklzakovati, goʻzal husni tarovati bilan boshka sak ayollaridan ancha ustun turgan. … Читать далее