MEXIKO — Meksikaning markazidagi shtat. Mayd. 21,5 ming km2. Aholisi 13,08 mln. kishi (2000). Maʼmuriy markazi — Toluka sh. Markaziy Mesa togʻligining jan. qismi, qisman Vulkanli Syerra togʻlarida joylashgan. Gʻarbda Toluka togʻ oraligi havzasi va sharqda Mexiko havzasini oʻz ichiga oladi. Vulkan harakatlari faol seysmik r-n hisoblanadi. Iklimi tropik, togʻli iqlim, oʻrtacha oylik t-ralar 9—12° … Читать далее
MARGARIN (frans. margarine) — oʻsimlik moyi va hayvon yogʻiga sut, qand, tuz, vitaminlar, boʻyovchi hamda xushbuy moddalar qoʻshib tayyorlanadigan oziqovqat mahsuloti. Fizik xossalari, kimyoviy tarkibi, taʼmi va toʻyimliligi jihatdan sariyogʻtg yaqin. Margarinning qaymokli (oshxona) navi tarkibida 15,7% suv, 0,5% oqsil, 82,0% yogʻ, 0,4% uglevod bor, 100 g mahsulot 766 kkal beradi. S utl i M. … Читать далее
POLINEZIYA KICHIK OBLASTI — Avstraliya quruqlik zoogeografik oblastining kichik oblasti. Polineziya kichik oblastiga Yangi Zelandiya kichik oblastitsan shim. da joylashgan Tinch okean o. lari va arxipelaglari (Gavayi o. dan tashqari) kiradi. Polineziya kichik oblasti faunasida barcha o. fau-nasiga oʻxshab endemik turlar koʻp, sut emizuvchilar kam. Quruqlikda sut emi-zuvchilardan qoʻlqanotlilar (shomshapalaklar, uzunqanotlilar, katta qanotlilar) hamda odamlar … Читать далее
MASTOPATIYA (mastit va yun. pathos — azoblanish, dard) , fibroadenomatoz — sut bezi kasalligi (q. Sut bezlari), bunda, kupincha, sut bezining yuqori qismida har xil kattalikda, ushlaganda qoʻlga unnaydigan, ogʻriqli (baʼzan ogʻriqsiz) mayda qattiq tugunchalar paydo boʻladi. Baʼzan ogʻriq hayz davrida yoki undan oldin kuzatiladi. Mastopatiya, koʻpincha, yoshroq ayollarda uchrab, odatda, ichki sekretsiya bezlari (gipatalamo … Читать далее
MAKLEOD (Macleod) Jon Rikard (1876.6.9, Klyuni, Pert, Shotlandiya 1935.16.3, Aberdin) — ingliz fiziologi. 1918-y. dan Kanadada. Aberdin untini tugatgan (1898). Vestern-Rezerv (hoz. Keyz-Vestern-Rezerv), keyinchalik Toronto unti, 1928-y. dan Aberdin unti prof. Bosh miya nafas markazining faoliyatini, tajribada siydikda qand ajralishini, sut kislotasi hosil boʻlishini, shuningdek, qondagi qand mikdorini tadqiq etgan. Ilmiy ishlari uglevodlar metabolizmi va … Читать далее
MARKAZII NERV SISTEMASI — odam va hayvonlar nerv sistemasining asosiy qismi; nerv hujayralari (neyronlar) va ularning oʻsimtalaridan tarkib topgan. Markazii nerv sistemasi umurtqasiz hayvonlarda oʻzaro birikkan nerv tugunlari (gangliy) sistemasidan, umurtqali hayvonlar va odamda bosh miya va orka miyadan iborat. Markazii nerv sistemasi va periferii, nerv sistemasi funksional jiqatdan bir butun sistema boʻlib, sezuvchi (afferent) … Читать далее
MASSACHUSETS — AQSHning shim.sharqiy qismidagi shtat. Atlantika okeani sohilida. Mayd. 21,4 ming km2. Aholisi 6,42 mln. kishi (2002). Maʼmuriy markazi — Boston sh. Shtatning sharqiy qismi Atlantika boʻyi pasttekisligidan iborat, markazini Konnektikut daryosi vodiylari bilan parchalangan yassitogʻlik, gʻarbiy qismini Appalachi togʻlari egallagan. Aralash oʻrmonlar (ayniqsa, togʻlarda) keng tarqalgan. Massachusets aholi eng zich joylashgan va iqtisodiy … Читать далее
MOʻYNOQ TUMANI — Qoraqalpogʻiston Respublikasining shim. dagi tuman. 1931-y. 19 sent. da tashkil etilgan. Amudaryo deltasi, Orol dengizining jan. dagi hududlarni egallaydi. Qoraoʻzak, Chimboy, Boʻzatov tumanlari, Krzogʻiston Respublikasining Oqtoʻba, Qiziloʻrda viloyatlari bilan chegaradosh. Mayd. 37,94 ming km2. Aholisi 28,8 ming kishi (2003). Tumanda 5 ovul fukarolari yigʻini (Boʻzatov, Madali, Tikoʻzak, Uchsoy, Qozoqdaryo), 1 shahar (Moʻynoq) … Читать далее
PITONLAR (Pythoninae) — soxta oyoqlilar oilasiga mansub ilonlar kenja oilasi. Uz. 1,5 m dan (kirol Pitonlar) 10 m gacha (toʻrsimon Pitonlar). Rangi har xil. Yuqori lab qalqonida issiqni sezadigan termoretseptorli 2—3 ta chuqurchasi boʻladi. Termo-retseptorlari yorda-mida yaqinlashayotgan issiq qonli hayvonlarni sezadi. 27 turi sharqiy yarim sharning tropik va subtropik qismida tarqalgan. Asosan, oʻrmonlarda yashaydi. Sut … Читать далее
MUSHK, ipor, ufor, muskus — hayvon yoki oʻsimliklarning oʻtkir hidli moddasi. Hayvon Mushki M. bezlaridan hosil boʻladi. Hayvon oʻzi yasha-yotgan hududni belgilashda, oʻz turiga mansub boshqa jinsli hayvonlarni jalb qilishda va b. hollarda kimyoviy signal vazifasini oʻtaydi, shuningdek, suvda yashaydigan baʼzi sut emi-zuvchi hayvonlarda junini moylashga xizmat qiladi. Oʻsimlik Mushki kovrak ildizi, gulhayrilar mevasi va … Читать далее