YAZD — Eronning markaziy qismidagi shahar. Yazd ostonining maʼmuriy markazi. Aholisi 327 ming kishi (1997). Transport yoʻllari chorrahasi. Toʻqimachilik, oziq-ovqat sanoati korxonalari mavjud. Qadimdan gilam va shoyi toʻqiladi. Hunarmandchilikda turli buyumlar tayyorlanadi. Shahar yaqinidan polimetall rudalar qazib olinadi. Yazd Sosoniylar davri (3—4-asrlar)da qalʼa sifatida vujudga kelgan. 14-asr boshlarida Muzaffariylar davlati poytaxti. Oʻrta asrlarda karvon yoʻlidagi … Читать далее
YOʻL OʻTKAZGICHLAR — ikki yoki undan ortiq transport magistrallari kesishadigan joyga quriladigan koʻprik, transport vositalarining mustaqil harakatlanishi uchun moʻljallanadi. Yoʻl oʻtkazgichlar avtomobil yoʻli t. y. bilan kesishadigan joyga, shuningdek, transport vositalari va yoʻlovchilar serq-atnov boʻladigan shahar yoʻllariga quriladi. Yoʻl oʻtkazgichlarning shakliga koʻra, planda toʻgʻri chiziqli, egri chizikli; bir va koʻp yarusli; balkali, ramali yoki arka … Читать далее
YORITISH — obyektlarning koʻrinish sezgirligini yaxshilash yoki ularni yorugʻlik sezgir materiallarga tushirishni taʼminlash maqsadida maʼlum miqsorda yoritilganlik yaratish. Yoritishning tabiiy, sunʼiy va aralash xillari bor. Tabiiy Yoritish inson uchun eng qulayi boʻlib, Quyosh, osmon yoritqichlari, atmosfera elektr razryadlari va b. bilan yaratiladi. Uylar va alohida xonalarda kerakli darajada yoritilganlikni taʼminlash uchun ularning devorlari, orayopmalari yorugʻlik … Читать далее
YARMARKA (nem. — yillik bozor) — belgilangan joyda muayyan muddatlarda muntazam tashkil etiladigan yirik bozor; sotuvga qoʻyilgan tovarlar koʻrgazmasi. Yarmarka larning asosiy maqsadi xaridorlarni tovarlar bilan vositachilarsiz, bevosita tanishtirish va ularning namunalar boʻyicha ulgurji va chakana savdosini uyushtirishdan iborat. Yarmarka mavjud, ishlab chiqariladigan va bozorga chiqarishga moʻljallangan mahsulot toʻgʻrisida axborot beradi. Yarmarka universal, koʻp tarmoqli … Читать далее
YAPONIYA (yaponcha Nippon, Nixon) — Sharqiy Osiyoda, Tinch okeandagi orollarda joylashgan davlat. Ya. hududida 6,8 mingga yaqin orol boʻlib, shim. sharqdan jan. gʻarbga qariyb 3,5 ming km ga choʻzilgan; eng yirik orollari: Xokkaydo, Xonsyu, Sekoku va Kyusyu. Shim. dan Oxota dengizi, sharq va jan. sharqdan Tinch okean, gʻarbdan Yapon va SharqiyXitoy dengizlari bilan oʻralgan. Mayd. … Читать далее
YANGON, Rangun — Myanma davlati poytaxti. Mamlakatning eng muhim iqtisodiy va madaniy markazi, eng katta shahri. Yangon viloyatining maʼmuriy markazi. Aholisi 2,5 mln. kishi (1990-y. lar boshi). Yangon daryosi boʻyida, Andaman dengizining Moutama qoʻltigʻi yaqinida joylashgan. Iqlimi tropik, mussonli, yanv. ning oʻrtacha t-rasi 27°, apr. niki 29°, yiliga 2000 mm dan ziyod yogʻin yogʻadi. Transport … Читать далее
DEYTON — AQSHning shim.-sharqiy qismidagi shahar, Ogayo shtatida. Axolisi 166,1 ming kishi (2000, shahar atrofi bilan 950 ming kishi). Transport yoʻllari tuguni. Xalqaro ahamiyatga ega aeroporti bor. D. kassa apparatlari ishlab chiqariladigan eng yirik markaz. Mashinasozlik (jumladan avtomobilsozlik) rivojlangan. Stanoklar, turli hisoblash texnikalari, aviatsiya jihozlari, avtomobil ehtiyot qismlari, oziq-ovqat va poligrafiya sanoati uchun jihozlar, elektr … Читать далее
GʻIJDUVON — Buxoro viloyati Gʻij-duvon tumanidat shahar (1972-y. dan), tuman markazi. Buxoro sh. dan 49 km shim.-sharqda, Buxoro vohasining yuqori qismida joylashgan. Yaqin t. y. stansiyasi — Qiziltepa (17 km). aholisi 38,6 ming kishi (2003). Gʻijduvon toponimining kelib chiqishi haqida mahalliy aholi orasida turli rivoyatlar mavjud. Shulardan «Kish tuvon» («kish» tojikcha ekin ekuvchi, «tu-von» — … Читать далее
YOʻLLAR — transport vositalari va piyodalar harakatlanishi uchun moʻljallangan yer sirtidagi maxsus tayyorlangan qismlar; yoʻlovchilar va yuklarni tashiydigan yuk koʻtarish-tashish inshootlari (Mas, Kanat yoʻl). Relssiz va relsli xillari bor. Relssiz Yoʻllarga mamlakatning yoʻl tarmogʻini tashkil etuvchi avtomobil yoʻli, velosiped yoʻli va b. kiradi. Relsli Yoʻllarga yer polotnosiga yotqizilgan relsli yoʻllar (q. Temir yoʻl), tayanchlarga mahkamlangan … Читать далее
YOʻL BELGILARI — haydovchilar, piyodalar, yoʻlovchilar, yoʻl taʼmirlovchilar, chorva mollarini haydab boruvchilarning avtomobil yoʻllari va shahar koʻchalarida harakatlanishini tartibga solish, ularni xavfli uchastkalar haqida ogohlantirish uchun tegishli joylarga osib qoʻyiladigan shartli belgilar. Yoʻllarda harakatlanishni tartibga solishga ilgaridan harakat qilingan. Otaravalar va izvoshlar oʻrnini avtomobillar va b. transport vositalari egallay borgan sari qoidalar, ulardagi belgilar ham … Читать далее